Неліктен жирафтардың мойындары ұзын?

Жануарлар әлемінде ерекше сипатымен таңғалдыратын ағзалар аз емес. Солардың арасында керік – ең ұзын мойынға ие сүтқоректілердің бірі. Бұл эволюциялық ерекшелік жануарды көзге бірден түсерлік етіп қана қоймай, зоологтар мен қызығушылық танытқан адамдардың арасында көптеген сұрақ туғызады. Осы ерекше белгінің қалай қалыптасқанын және оның қандай артықшылық беретінін түсіну үшін ғылыми болжамдар мен зерттеулерге назар аудару қажет.

Қоректенуге бейімделу

Керік мойнының ұзарып кетуіне ең басты себеп – қоректену ерекшелігі. Африка саваннасында азыққа қол жеткізу өсімдіктің биіктігі мен жануардың икемділігіне тәуелді.

• ұзын мойын керіктерге ағаштың ең ұшар басындағы жас жапырақтарды жеуге мүмкіндік береді;
• осы артықшылықтың арқасында керіктер басқа шөпқоректілермен азыққа таласқа түспейді;
• құрғақшылық пен азық азайған жылдары тек биік бұтақтардағы жасыл жапырақтар ғана құнды қорек болады;
• мұндай бейімделу керіктердің қиын кезеңдерде тірі қалуына жағдай жасайды;
• ең сапалы, нәрлі жапырақтарды таңдап жей алу керіктің денсаулығы мен өмір сүру ұзақтығына оң әсер етеді.

Жоғарғы қабаттағы жапырақпен қоректену керіктердің эволюциясында маңызды рөл атқарған.

Бәсекелестік пен тіршілік үшін күрес

Ұзын мойын тек қоректену үшін ғана емес, әлеуметтік орта мен ұрпақ жалғастыруда да маңызды рөл атқарады. Бұл жануарларда ерекше мінез-құлық түрлері қалыптасқан.

1. Аталық керіктер ұрғашы үшін таласқанда мойнын қару ретінде қолданады. Олар басы мен мойнын сермеп, күш пен төзімділігін көрсетеді.
2. Ұзын әрі мықты мойын осындай шайқастарда үлкен артықшылық береді, ал жеңіске жеткен аталық ұрпақ қалдырады.
3. Зерттеулер көрсеткендей, жасымен бірге мойны да ұзара түскен керіктің ұрпақ қалдыру мүмкіндігі жоғары болады. Бұл құбылыс жыныстық сұрыпталу деп аталады, яғни белгілі бір белгісі бар даралар ұрпақты жиі жалғайды.
4. Сәтті аталықтар өздерінің генін келесі ұрпаққа өткізеді, соның нәтижесінде ұзын мойын түрлік белгі ретінде беки түседі.
5. Яғни эволюция барысында мойын ұзындығы тіршілік пен ұрпақ жалғастырудағы бәсекелестік арқылы қалыптасты.

Осы процестер бірнеше ұрпақ бойы ұзын мойынның артықшылығын нығайтты.

Құрылысы мен физиологиясы

Қызығы сол, керіктің мойыны қаншалықты ұзын болғанымен, оның мойын омыртқаларының саны басқа сүтқоректілермен бірдей. Бұл да өзіндік ерекшелік.

• керікте де, адамда да мойын жеті омыртқадан тұрады, тек керікте әр омыртқа ұзын әрі ірі;
• қан айналымы жүйесінің ерекше құрылымы арқасында керік басын күрт еңкейткенде де қан қысымы реттеледі;
• мықты бұлшықеттер мен байламдар мойынды тік ұстап тұрады, бұлшықеттер тез шаршамайды әрі жарақаттан қорғайды;
• керіктің жүрегі ерекше қуатты әрі бас миына қан жеткізу үшін жоғары қысым тудыра алады;
• эволюция керік ағзасын ерекше тіршілік салтына лайықтап, анатомиялық жағынан өзгеше етіп дамытты.

Физиологиялық бейімделулердің арқасында керік жердегі ең биік жануарға айналды.

Керіктің ұзын мойны – эволюция барысында қалыптасқан күрделі бейімделу мен табиғаттың ғажайып шешімдерінің нәтижесі. Бұл тек азық табудың амалы ғана емес, әлеуметтік ортада, ұрпақ қалдыруда да маңызы зор ерекше белгі. Мұндай анатомиялық ерекшелік табиғатта түрлі жолмен бейімделуге мүмкіндік беретінін көрсетеді. Керік – табиғи сұрыпталу мен экожүйеде өз орнын табудың айқын мысалы.