Неліктен менің саусақтарым суда мыжылады?

Балалық шақтан бері көпшілігіміз судың ішінде ұзақ уақыт болғанда саусақтың терісі қалай өзгеретінін байқағанбыз. Қысқа мерзім ішінде теріде сызықтар мен қатпарлар пайда болады, бұл құбылыс ерекше әрі таңқаларлықтай көрінеді. Мұндай өзгеріс неге орын алады? Бұл жай ғана судың әсерінен болатын жай оқиға ма, әлде тереңірек себептері бар ма? Ғылым дамыған сайын бұл сұраққа жауап табудамыз. Осы мақалада саусақтардың суға малынғанда сүреңсізденуінің физиологиялық және биологиялық негіздері түсіндіріліп, оның пайдасы туралы ойлар қарастырылады.

Саусақ терісінің сүреңсіздену механизмі

Бұрын ұзақ уақыт суға малынған терінің сүреңсізденуін эпидермис қабатының су жұтып, ісінуінен деп есептейтін. Мұндай түсінік бойынша тері қабаты су молдығын сіңіріп, ісініп, сондықтан қатпарланып көрінетін деген ой қалыптасқан.

• адам терісінде қоршаған ортаға жауап беретін көптеген жүйкелік ұштар бар;
• судың әсерінен жүйке сигналдары белсеніп, тері астындағы қан тамырларына әсер етеді;
• тамырлар қысылып, терінің астындағы тін көлемі азаяды;
• тін көлемінің қысқаруы тері бетінде қатпарлар мен сүреңсіздіктің пайда болуына әкеледі.

Осылайша, сүреңсіздену пассивті су жұтудан емес, жүйке жүйесі мен қан тамырларының белсенді әрекетінен туындайды. Яғни бұл процесс мидың бақылауында болады және кездейсоқтық емес.

Саусақ терісінің сүреңсізденуінің биологиялық мәні

Ғалымдар судың әсерінен саусақ терісінің қатпарлануының белгілі бір қызметі бар деп болжаған. Бұл құбылыс ылғалды ортада ұстау және ұстағыштық қабілеттерін арттыруға бағытталған.

Төменде бұл пайда туралы маңызды ойлар келтірілген:

1. Судың әсерінен сүреңсізденген тері ылғалды заттармен жақсырақ ұстау мүмкіндігін береді. Қатпарлы тері автомобиль шиналарының протекторына ұқсап, жабысып тұруды жақсартады.
2. Мұндай қабілет күнделікті өмірде ылғалды құралдарды, жемістерді немесе басқа заттарды ұстау кезінде қолайлы болады. Адам баласының эволюциясында бұл маңызды рөл атқарған болуы мүмкін.
3. Қатпарлар терінің беткі қабатында сырғанап кетудің алдын алып, тұрақты ұстауды қамтамасыз етеді. Бұл ылғалды ортада саусақтардың функционалдығын сақтауға көмектеседі.
4. Терінің текстурасының өзгеруі арқылы тактильдік сезімталдықтың да артуы ықтимал. Қатпарлы беттер нәзік заттарды сезінуді жақсартады.

Бұл болжамдар ғылыми тәжірибелермен де расталған. Мысалы, сүреңсізденген саусақтар ылғалды заттарды ұстап тұруда жақсы нәтиже көрсетеді.

Сүреңсіздіктің көрінісін анықтайтын факторлар

Саусақтардың сүреңсізденуі бірнеше жағдайға байланысты өзгереді және әр адамда әртүрлі көрінеді:

• судың ішінде болу уақыты — уақыт ұлғайған сайын терідегі қатпарлар айқындала түседі. Әдетте 5-10 минуттан соң өзгерістер байқалады;
• судың температурасы — жылы су сүреңсізденуді жылдамдатады, салқын су бәсеңдетеді, себебі тамыр реакциясы температураға тәуелді;
• адамның жеке физиологиялық ерекшеліктері — кейбірінде қатпарлар анық, ал басқаларында әлсіз байқалады. Бұл жүйке жүйесі мен қан айналымының жай-күйіне байланысты;
• терінің жағдайы — зақымданған немесе құрғақ тері сүреңсіздену деңгейін өзгеше етеді, көбінесе ол аз байқалады.

Мұнда терінің сүреңсізденуі дененің жалпы су жетіспеушілігіне қатысты емес екені де есте ұстаған жөн. Бұл — жергілікті, арнайы физиологиялық жауап.

Суды жиі пайдаланған кезде теріні күту жөніндегі кеңестер

Ұзақ уақыт суға малыну және терінің сүреңсізденуі эпидермиске әсер етуі мүмкін. Терінің саулығын сақтау үшін қарапайым мына шараларды ұстану қажет:

• қолды жуған кезде тым ыстық су қолданбау керек, өйткені ол теріні құрғатуы ықтимал және қорғаныш қабатын бұзады;
• судан кейін ылғалдандырғыш крем пайдалану қажет, бұл терінің ылғалды сақтап, икемділігін қалпына келтіреді;
• жуғыш заттарды көп пайдаланбаған жөн, себебі олар теріні құрғатып, тітіркендіруі мүмкін;
• суға және тұрмыстық химияға жиі түсетін жұмыс кезінде қорғаныш қолғап кию ұсынылады.

Осы қарапайым кеңестер теріні жайлы әрі сау күйде ұстауға көмектеседі.

Саусақтардың суға малынғанда сүреңсізденуі адам ағзасының қоршаған ортаға икемделуінің керемет мысалы болып табылады. Бұл процесс нерв жүйесі мен қан тамырларының күрделі өзара әрекеттесуінің нәтижесі. Сонымен қатар, бұл құбылыс эволюция тұрғысынан пайда әкелген, өйткені ылғалды ортада заттарды ұстау қабілетін арттырады. Жай ғана сыртқы өзгеріс ретінде қарамай, мұны ағзаның арнайы бейімделуі деп түсінген жөн. Осы арқылы қарапайым күнделікті құбылыстың артында жатқан биологиялық сырларды ұғына аламыз.