Бұршақ және оның мөлшері туралы 25 қызықты деректер

Атмосфералық құбылыстар адамды өз құдіретімен және тосын сипатымен жиі таңғалдырады. Бұршақ — сондай табиғаттың күрт көріністерінің бірі, ол санаулы минут ішінде айтарлықтай шығын келтіруі мүмкін. Бұл мұз кесектері тек метеорологтарды ғана емес, жай бақылаушыларды да қызықтырады, себебі олардың пішіні, құрылымы мен көлемі ерекше назар аударарлық. Көпшілікке таныс болғанымен, бұршақтың пайда болу жолы мен оның салдары туралы көп адам толық біле бермейді. Осы мақалада бұршақ пен оның өлшеміне қатысты ең таңғаларлық әрі аз танымал 25 дерек келтіріледі.

1. Бұршақ биік қабатты будақ-жаңбыр бұлттарының ішінде түзіледі. Оған күшті жоғары көтерілетін ауа ағындары қажет, олар су тамшыларын бірнеше рет жоғары көтеріп, мұзға айналдырады.
2. Әрбір бұршақ дәнінің ортасында шаң бөлшегі немесе топырақ түйіршігі болуы мүмкін. Сол бөлшек мұздың қабат-қабат жиналуына негіз болады.
3. Бұршақ көлемі жоғары көтерілетін ағынның күшіне байланысты. Ауа неғұрлым қуатты болса, бөлшек соғұрлым ұзақ бұлт ішінде қалып, жаңа қабаттар жинайды.
4. Кейбір бұршақ түйірлері теннис добындай үлкен болады. Ондайлар автокөлік әйнектерін сындырып, шатырларды бүлдіруі мүмкін.
5. Бұршақтың орташа диаметрі 5–25 миллиметр аралығында. Алайда қатты дауыл кезінде бұл көрсеткіш әлдеқайда артуы мүмкін.
6. Бұршақ мөлдір немесе күңгірт болуы мүмкін. Бұл мұз қабаты түзілу кезінде ішіне ауа кіріп-кірмеуіне байланысты.
7. Бұршақ беті көбіне қабатты болып келеді. Бұл бөлшектің бұлт ішінде бірнеше рет қатып, еру циклынан өткенін білдіреді.
8. Ең ауыр бұршақ дәні 880 грамнан асқан. Ол 1986 жылы Бангладеште тіркеліп, үлкен шығынға әкелген.
9. Кейбір бұршақ түйірлері бұрышты пішінде болады. Бұл олар басқа бөлшектермен немесе бұлттағы заттармен соқтығысқанда орын алады.
10. Бұршақ көбіне найзағаймен бірге түседі. Найзағай мен күннің күркіреуі бұршақтың жақындап қалғанын білдіретін белгі болуы мүмкін.
11. Жерге түскен мұз бірнеше минуттан бірнеше сағатқа дейін ерімей жата береді. Бұл оның қоршаған ортаның температурасы мен ылғалдылығына байланысты.
12. Ауыл шаруашылығы үшін бұршақ үлкен қауіп төндіреді. Ол санаулы минутта гүлденіп тұрған егістікті немесе пісіп жатқан өнімді жойып жібере алады.
13. Бұршақтан қорғау үшін арнайы торлар қолданылады. Мұндай құрылғылар бау-бақша мен жүзімдіктердің үстінен керіліп, зақымның алдын алады.
14. Кейбір елдерде бұршақ бұлттарын тарату үшін арнайы зымырандар қолданылады. Олар бұлтқа күміс йодид жіберіп, ірі түйірлер түзілуін тежейді.
15. Авиацияда бұршақ лайнерлер үшін қауіпті саналады. Үлкен жылдамдықпен соққы алған кезде ұшақтың сырты немесе алдыңғы әйнегі бүлінуі мүмкін.
16. Бұршақ түйірлері сағатына 100 км жылдамдықпен құлауы мүмкін. Мұндай соққы биіктен түсіп жатқан ауыр заттың әсеріне ұқсас болады.
17. Бұршақ түсі ақтан сұрға дейін өзгеруі мүмкін. Ішіндегі шаң, жәндік немесе басқа кірмелер оған ерекше реңк береді.
18. Кейбір өңірлерде бұршақ жиі жауады. Әсіресе таулы аймақтар мен күшті конвекция жүретін аймақтарда жиі кездеседі.
19. Шөлді жерлерде бұршақ өте сирек байқалады. Онда қажетті ылғал мен жоғары көтерілу ағындары жетіспейді.
20. Бұршақ жерге оң температура кезінде де түсе алады. Ол бірнеше шақырым биіктіктен түсетіндіктен, еріп үлгермейді.
21. Ең ірі бұршақтар АҚШ пен Үндістанда тіркелген. Кейбірінің салмағы 1 килограмнан асып, кәдімгі кірпішпен теңескен.
22. Сақтандыру компаниялары бұршақ қаупін жеке тармақ ретінде қарастырады. Көптеген полисте мұзды жауынның зияны бөлек көрсетіледі.
23. Кейбір мәдениеттерде бұршақ құдайдың қаһары ретінде қабылданған. Мұндай табиғат апатынан сақтану үшін түрлі ырымдар жасалған.
24. Ата-бабаларымыз бұршақты табиғат белгілерімен болжаған. Олар жануарлардың мінез-құлқына, жел бағытына және бұлттың түріне мән берген.
25. Қазіргі кезде радарлар арқылы бұршақ бұлттары бақыланады. Бұл халықты алдын ала ескертіп, шығынды азайтуға көмектеседі.

Осылайша, бұршақ – жай ғана көктен түсетін мұз емес, ол – күрделі метеорологиялық құбылыс. Оның табиғатын түсіну адамға қорғану жолдарын жоспарлауға және қауіпсіздік шараларын уақытылы қабылдауға мүмкіндік береді. Ғылым мен технология дамыған сайын, мұндай құбылыстарды бақылау мен болжау да тиімді бола түсуде.