InfoRadar
Мазмұны
Аспанды жарып өткен найзағайдың жарқылы адамзат тарихында үнемі таңданыс пен құрмет тудырған. Бұл табиғи құбылысты көргенде әр адам ерекше әсер алады. Көпшілік найзағайды жаздағы жаңбырлы күндермен ғана байланыстырады, бірақ бұл табиғи процестің ауқымы әлдеқайда кең. Жер бетінде найзағайдың қаншалықты жиі пайда болатынын көбі біле бермейді. Бір қарағанда, найзағай сирек кездесетіндей көрінуі мүмкін, алайда шын мәнінде, ол бүкіл планетада үнемі жүріп жатады. Бұл мақалада найзағайдың қалай пайда болатынын, оның таралуын және жер күніне неше рет найзағай алатынын талдаймыз.
Найзағай қалай түзіледі
Найзағай – бұл бұлттар арасында немесе бұлт пен жердің арасында пайда болатын алып электрлік разряд. Бұл құбылыс бұлт ішінде әртүрлі зарядтардың жиналуынан басталады. Жиналған заряд айырмасы белгілі бір деңгейге жеткенде, ауа өткізгішке айналып, күшті разряд пайда болады.
- ауа ағындарының қозғалысы бұлт ішінде оң және теріс зарядтардың бөлінуіне себеп болады;
- су тамшылары мен мұз бөлшектері бір-бірімен соқтығысып, зарядталуды күшейтеді;
- зарядтардың айырмасы шегіне жеткенде, найзағайдың разряды іске асады.
Әрбір найзағай күрделі физикалық және химиялық процестердің нәтижесі болып табылады.
Әлемдік статистика: бір күнде неше найзағай болады
Жер бетінде найзағайлардың саны адам сенгісіз деңгейде көп. Ғалымдар спутниктік деректерді және метеостанция мәліметтерін пайдаланып, нақты санды анықтайды.
- Жер шарында бір тәулікте орта есеппен 8 миллионға жуық найзағай жарқылы болады. Бұл мәліметтер ғарыштық аппараттардың көмегімен анықталған және тіпті көзге көрінбейтін разрядтар да есепке алынған.
- Әр секунд сайын атмосферада шамамен 100 найзағай жарқылы пайда болады. Бұл көрсеткіш жыл мезгіліне, аймаққа байланысты өзгеруі мүмкін, бірақ тіпті түнде де жердің басқа бөлігінде найзағай болып жатуы мүмкін.
- Бір сағат ішінде Жер атмосферасында 360 000-ға жуық разряд тіркеледі. Бұл сандар найзағайдың ғаламдық ауқымда қаншалықты жиі болатынын көрсетеді.
Бұл мәліметтермен қатар, барлық найзағайлар жерге соға бермейтінін есте ұстау керек. Кейбіреулері бұлттар арасында ғана байқалады.
Қай аймақтарда найзағай жиі болады
Планетада найзағайлар бірдей таралмайды. Кей өңірлерде бұл құбылыс ерекше жиі кездеседі.
- экватор маңындағы аймақтарда ауа ылғалдылығы мен температурасының жоғары болуына байланысты найзағай жиі болады;
- Орталық Африкада, әсіресе Венесуэладағы Маракайбо көлінде, жылына 250 түнге дейін найзағай байқалады;
- Амазонка сынды тропикалық ормандарда дерлік күн сайын найзағай жарқылы орын алады, бұл экожүйе үшін өзіндік ерекшелік береді.
Тропиктік аймақтарға қарағанда, солтүстік пен оңтүстік ендіктерде найзағайлар сирек кездеседі, бірақ маусымдық құбылыстар ретінде болады.
Найзағайдың табиғат пен адамға әсері
Электрлік разрядтардың табиғат пен адамзатқа әсері ауқымды.
- найзағай атмосферада озон түзілуіне ықпал етеді, бұл қабат жерді ультракүлгін сәуледен қорғайды;
- найзағайдан ормандарда өрт шығуы мүмкін, бұл табиғи тепе-теңдікке әсер етеді;
- ғалымдар найзағай құбылысын зерттеу арқылы атмосфералық процестерді тереңірек түсінеді.
Найзағай адамға қауіпті болғанымен, ол табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады.
Ғылым неге найзағайды зерттеуді жалғастырады
Найзағайды зерттеу көптеген физикалық процестермен байланысты және қауіпсіздік үшін өте маңызды.
- заманауи спутниктер мен станциялар тек найзағайдың санын ғана емес, олардың ерекшеліктерін де тіркейді;
- ғалымдар авиация мен энергетика үшін ерекше маңызы бар найзағайды ерте ескерту тәсілдерін жасап шығарады;
- жаһандық деректер талдауы найзағай жиілігінің климаттық өзгерістерге қалай әсер ететінін бағалауға мүмкіндік береді.
Найзағай түзілуінің заңдылықтарын түсіну арқылы қауіп-қатерді азайтып, қорғаныс құралдарын жетілдіруге болады.
Күн сайын біздің атмосферамыз миллиондаған найзағай разрядымен жарықтанып тұрады, бұл үдеріс ешқашан тоқтамайды. Найзағайдың өте жиі кездесетіні – Жердің табиғи үдерістерінің қарқынды жүретінін көрсетеді. Табиғат құбылыстарын терең зерттеу арқылы адамзат қоршаған ортаны жақсырақ түсінуге және оның тосын сыйларынан қорғануға мүмкіндік алады. Табиғаттың осы құдіретті көрінісін тану – қоршаған әлемге деген құрметтің белгісі.
