Аристотельден кейінгі екінші ұстаз Әл-Фараби туралы 25 қызықты деректер

Әлемдік философия тарихында адамзаттың рухани және ғылыми дамуына айрықша әсер еткен тұлғалар бар. Олардың еңбектері арқылы қоғам ойлау мәдениетін, білім жүйесін және адамгершілік қағидаларын терең түсіне алды. Осындай ұлы ғұламалардың бірі – Әл-Фараби. Ол түрлі ғылым салаларын меңгеріп, көптеген зерттеулер жүргізіп, адамзат өркениетіне өлшеусіз үлес қосты. Замандастары оны «Екінші ұстаз» деп атады, ал бұл атақ асқан құрмет пен мойындаудың белгісі болды. Қазіргі заман зерттеушілері де ғалымның мұрасын бағалап, оның еңбектерін әлем мәдениетінің баға жеткісіз қазынасы ретінде қарастырады.

1. Әл-Фараби шамамен 870 жылы дүниеге келген деп есептеледі. Туған жері Фараб өңірі ғылым мен білімге ерекше мән берген аймақ ретінде белгілі. Мұндай орта оның тұлға болып қалыптасуына ықпал етті.
2. Ғалымның есімі туған өлкесімен байланысты. Фараб сол кезде мәдениеті дамыған маңызды орталық болған. Бұл өңірден бірнеше зиялы тұлғалар шыққан.
3. Ол алғашқы білімін туған өлкесінде алып, кейін Багдадқа аттанды. Ол кезде Багдад білім мен ғылымның ең ірі орталығы саналды. Бұл орта оның ойлау дүниесіне зор әсер етті.
4. Әл-Фараби бірнеше тілді меңгерген. Араб, грек, парсы және басқа да тілдерді еркін пайдалана білген. Бұл қабілет көптеген еңбектерді түпнұсқадан оқуына мүмкіндік берді.
5. Оған «Екінші ұстаз» атағы берілген. Ал бірінші ұстаз деп Аристотель танылған. Бұл мәртебе оның беделін айрықша көтерді.
6. Ол логика ғылымын терең зерттеді. Ұғымдар мен тұжырымдардың құрылымын талдап, дәлелдеу жүйесін дамытты. Бұл еңбектер кейінгі ғылыми мектептердің негізіне айналды.
7. Музыка саласында да аса құнды зерттеулер жүргізді. Әуен табиғатын талдап, музыкалық аспаптардың құрылымын сипаттады. Оның идеялары бүгінгі музыкатану ғылымында да бағаланады.
8. Ғалым «Қайырымды қала» туралы трактат жазды. Еңбекте мемлекет құрылымы мен басшының моральдық бейнесі зерттелді. Мұндай көзқарас этика мен саясат арасындағы байланысты көрсетті.
9. Математика саласындағы пікірлері де ғылымға серпін берді. Ежелгі грек ғалымдарының идеяларын дамытты. Бұл бағыттағы жұмыстары ғылымның жаңа белестерге көтерілуіне әсер етті.
10. Оның еңбектері көптеген философиялық мектептерге ықпал етті. Шығыс ойшылдары еңбектерін зерттеп, өз ілімдеріне негіз етті. Еуропалық ғалымдар да оның тұжырымдарын бағалаған.
11. Ол таным теориясына ерекше назар аударды. Адам ақылы мен табиғат арақатынасы туралы маңызды пікірлер ұсынды. Мұндай көзқарастар бүгінгі психологияда да өзектілігін сақтауда.
12. «Музыка туралы үлкен кітап» оның танымал еңбектерінің бірі болып саналады. Бұл еңбек музыкалық теорияның қалыптасуына маңызды үлес қосты. Шығарма арқылы көптеген дәстүрлі білім жүйеленген.
13. Ол Дамаск, Каир және басқа да қалаларда өмір сүрген деп айтылады. Әр аймақ оған жаңа идеялар мен тәжірибелер сыйлады. Жиһанкездік өмірінің бөлігіне айналған.
14. Әл-Фараби қарапайым тіршілік салтын ұстанған. Материалдық құндылықтарды екінші орынға қойған. Ғылымды өмірдің басты мәні деп санаған.
15. Ол талай шәкірт тәрбиеледі. Оқушылары ұстаздың даналығын жоғары бағалаған. Кейінгі ұрпақ оның ойларын жалғастырды.
16. Ғалым этика мәселелеріне айрықша назар салған. Нағыз бақыт рухани даму арқылы ғана мүмкін деп түсіндірген. Бұл пікір қоғам санасын қалыптастыруда маңызды рөл атқарды.
17. Тәрбие мәселесі оның көзқарасында ерекше орын алған. Теория мен тәжірибенің бірлігін маңызды деп есептеген. Жастарға үлгі болу қажеттігін ашып көрсеткен.
18. Әл-Фараби интеллект табиғаты туралы ілім ұсынды. Ақылдың даму деңгейлерін талдап, олардың қоғамға әсерін көрсетті. Бұл идеялар көптеген зерттеулерге негіз болды.
19. Адам өнер арқылы шынайы үйлесімділікке ұмтылады деп санаған. Эстетика мен таным арасындағы байланысты ашып көрсеткен. Бұл ойлар мәдениет философиясына үлес қосты.
20. Оның еңбектері көптеген тілдерге таралды. Кітаптардың қолжазбалары ғасырлар бойы сақталған. Нәтижесінде мұрасы әлемге кеңінен танылды.
21. Әл-Фарабидің идеялары Ибн Сина сияқты ғұламаларға әсер етті. Бұл ықпал жаңа ғылыми дәуірдің қалыптасуына серпін берді. Еңбектерінің философиялық маңызы зор.
22. Ол қоғам құрылымын моральдық өлшемдер арқылы бағалаған. Саясаттың негізінде адамгершілік жатуы керек деп санаған. Бұл көзқарас уақыт сынынан өтті.
23. Ол өмірінің соңғы кезеңін Дамаскіде өткізген. Бұл уақыт ғылыми ойды тереңдетуге бағытталған еді. Сол жерде шамамен 950 жылы дүниеден өтті.
24. Оның есімі көптеген мемлекеттерде құрметпен аталады. Ғалым атындағы мекемелер, көшелер және университеттер бар. Зияткерлік мұрасы халық жадында сақталып келеді.
25. Әл-Фарабидің мұрасы Шығыс пен Батыс мәдениеттерінің арасындағы рухани көпірге айналды. Оның идеялары түрлі халықтарды біріктіреді және өзара түсіністікке жол ашады. Сондықтан ол әлем тарихындағы ең көрнекті ойшылдардың бірі саналады.

Қорытынды жасай отырып, Әл-Фараби еңбектері адамзат дамуына өлшеусіз үлес қосқанын атап өту орынды. Оның идеялары уақыт талабына сай құндылығын жоғалтпай келеді. Ұлы ғалымның өмір жолы білім мен рухани кемелдікке жетуге үндейді. Мұндай тұлғалардың мұрасы болашақ ұрпаққа бағдар көрсететін шамшыраққа айналады.