Атлант мұхиты туралы 40 қызықты деректер

Мұхиттар адамзат үшін әрдайым жұмбақ болып келген, саяхаттарға, жаңалықтарға және ғылыми зерттеулерге шабыт беріп отырды. Атлант мұхиты өркениеттер тарихында ерекше орын алады, өйткені алғашқы құрлықаралық теңіз бағыттары дәл осы мұхит арқылы өтті. Бұл алып су айдыны өз қойнауында таңғажайып құбылыстарды, сан алуан тіршілік иелерін және бірегей табиғи процестерді жасырған. Заманауи технологиялардың арқасында адамзат біраз құпиялардың бетін ашқанымен, Атлантика әлі де зерттеушілер мен саяхатшыларды тамсандыратын мекен болып қала береді. Төменде осы мұхитқа жаңаша қарауға көмектесетін 40 қызықты дерек ұсынылған.

1. Атлант мұхиты – Жер бетіндегі көлемі жағынан екінші орында тұрған мұхит. Оның аумағы 91 миллион шаршы километрден асады.
2. Мұхиттың атауы ежелгі грек мифологиясындағы аспанды иығымен көтеріп тұрған Атлант титанынан шыққан.
3. Атлант мұхиты Еуропа, Африка, Солтүстік және Оңтүстік Америка құрлықтарын байланыстырып, Антарктида жағалауларын да шайып өтеді.
4. Мұхиттың ең терең жері – Пуэрто-Рико шұңғымасы, ол шамамен 8 750 метрге жетеді.
5. Атлантиканың орташа тереңдігі 3 646 метрді құрайды, бұл оны Жердегі ең терең мұхиттардың біріне айналдырады.
6. Мұхиттың дәл ортасынан ұзындығы 16 000 шақырымнан асатын Орта Атлант жотасы өтеді.
7. Мұхит сулары жаһандық ағыстар жүйесіне қатысып, дүниежүзінің көптеген аймақтарының климатын анықтайды.
8. Гольфстрим – ең қуатты әрі белгілі ағыстардың бірі, ол Еуропа мен АҚШ-тың шығыс жағалауына ауа райына айтарлықтай әсер етеді.
9. Атлант мұхиты түрлі теңіз жануарларымен танымал: киттер, акулалар, дельфиндер, тасбақалар мен медузалар осында мекендейді.
10. Мұхит түбінде мұнай, газ, марганец конкрециялары және асыл металдар сияқты пайдалы қазбалар көп кездеседі.
11. Атлантика – дауылдар мен тропикалық циклондардың мекені, мұнда жыл сайын жойқын дауылдар пайда болады.
12. Мұхиттың кейбір аймақтарында су өте мөлдір – көріну тереңдігі 60 метрге дейін жетеді.
13. Атлантикада көптеген аралдар бар, олардың ең ірілері – Ұлыбритания, Исландия, Куба, Гренландия және Мадагаскар.
14. Мұхит экваторды кесіп өтеді, сол арқылы солтүстік және оңтүстік жарты шарды бірдей қамтиды.
15. Атлантика жағалауында әлемдегі ең ұзын жағалау сызығы орналасқан – ол мыңдаған шақырымға созылып жатыр.
16. Бұл мұхитта әсіресе Гренландия мен солтүстіктегі аймақтарда мұзтастар (айсбергтер) өте көп.
17. Мұхит сулары Жердегі көмірқышқыл газы мен оттегінің алмасуында шешуші рөл атқарады.
18. Ұлы географиялық ашулар дәуірінде Христофор Колумб, Васко да Гама және басқа теңізшілер осы мұхит арқылы жаңа бағыттар тапты.
19. Атлант мұхиты – ең жас мұхит, ол Пангей материгі ыдырағаннан кейін, шамамен 200 миллион жыл бұрын түзіле бастаған.
20. Мұхит түбінде көптеген тау жоталары, таулар мен шұңғымалар бар, оларды зерттеу әлі аяқталған жоқ.
21. Атлантикаға қатысты ең белгілі аңыздардың бірі – су астына кеткен Атлантида туралы миф.
22. Мұхит арқылы Америка, Еуропа және Африканы байланыстыратын маңызды сауда жолдары өтеді.
23. Мұхиттың кейбір аймақтарында биіктігі 16 метрге дейін жететін керемет толқындар болады.
24. Атлантикада ерекше құбылыс – су бетінде жарқырап тұратын балдырлар (биолюминесценция) кездеседі.
25. Мұхит суының температурасы әртүрлі: поляр аймақтарында минус мәнге дейін түседі, ал тропиктерде +29°C-қа жетеді.
26. Атлантикада әйгілі шығанақтар мен бұғаздар бар – Мексика шығанағы, Бискай шығанағы, Гвинея шығанағы және басқалар.
27. Мұхит жағалауында Нью-Йорк, Рио-де-Жанейро, Лондон, Дакар, Лиссабон сынды әлемнің ірі қалалары орналасқан.
28. Атлантиканың суларын Амазонка, Миссисипи, Сена, Рейн, Конго сияқты алып өзендер толықтырып тұрады.
29. Атлантика көптеген соғыстар мен шайқастардың аренасы болды, әсіресе екі дүниежүзілік соғыс кезінде теңіз шайқастары өтті.
30. Жыл сайын мұхитта мыңдаған кемелер – танкерлерден круиздік лайнерлерге дейін – қатынайды.
31. Атлантикада ерекше ауа райы құбылыстары – су құйындары мен найзағайлы дауылдар жиі байқалады.
32. Мұхитта треска, майшабақ, скумбрия сынды балықтардың көп түрі кездеседі және олар балық шаруашылығы үшін маңызды.
33. Атлантика жиі Бермуд үшбұрышы аңызымен байланыстырылады. Бұл аймақта кемелер мен ұшақтардың жоғалуы көптеген құпиялардың туындауына себеп болған.
34. Мұхит түбінде ерекше терең су жануарлары бар, олар өте экстремалды жағдайда өмір сүруге бейімделген.
35. Мұхитты зерттеу үшін заманауи суасты роботтары мен спутниктер қолданылады.
36. Атлантика суларында халықаралық ғылыми экспедициялар мен океанографиялық зерттеулер жиі өткізіледі.
37. Мұхит ағыстары жылуды құрлықтар арасында бөлісуге шешуші рөл атқарады.
38. Кейбір аймақтарда ерекше маржан рифтері кездеседі, олар әлемнің түкпір-түкпірінен келген сүңгуірлерді қызықтырады.
39. Атлантиканың жағалаулары мен курорттары ерекше көркемдігімен және жыл сайын келетін миллиондаған туристермен әйгілі.
40. Ғылымдағы барлық жетістіктерге қарамастан, Атлант мұхитының көптеген құпиясы әлі күнге дейін ашылмаған және зерттеушілердің қиялын баурауда.

Атлант мұхиты адамзатты әрдайым жаңа ашылымдарға, ғылыми ізденістерге және белгісізді бағындыруға жетеледі. Оның кең байтақ аумағында әлі де ашылмаған талай құпиялар бар. Осы мұхит жайлы әр жаңа дерек Жер ғаламшарының қаншалықты таңғажайып әрі сан қырлы екенін дәлелдейді. Атлантиканы зерттеу табиғат пен адам арасындағы байланысты тереңірек ұғынуға көмектеседі және оның байлығын болашақ ұрпақ үшін бағалай білуді үйретеді.