Аюлар туралы 29 қызықты дерек

Жабайы табиғаттағы ең ірі жыртқыштардың бірі саналатын қоңыр аю – күш пен төзімділіктің, ақылдылық пен бейімделудің ерекше үлгісі. Аюлар адамзаттың мәдениетінде ежелден бері батырлықтың, тектіліктің және еркіндіктің символы ретінде қалыптасқан. Олар тек орман иелері ғана емес, сонымен қатар экожүйелердің тепе-теңдігін сақтайтын маңызды тіршілік иелері. Қоңыр аюлар туралы қаншама аңыз-әпсаналар, зерттеулер мен бақылаулар бар. Төменде осы ғажайып жаратылыстар туралы таңғалдырарлық 29 дерек ұсынылады.

1. Қоңыр аюдың салмағы 700 келіден асады. Оның ұзындығы кейде 2,5 метрге дейін жетеді.
2. Үлкен денесіне қарамастан, ол сағатына 50 шақырым жылдамдықпен жүгіре алады. Бұл оны құрлықтағы ең шапшаң ірі жануарлардың қатарына қосады.
3. Көру қабілеті онша дамымаған, бірақ иіс сезу мен есту мүмкіндігі өте жақсы. Асты бірнеше шақырымнан сезе алады.
4. Қоңыр аю тек Ресейде емес, Солтүстік Америкада, Скандинавияда және Азияның кейбір бөліктерінде де кездеседі. Оның мекендеу аймағы түрлі климаттық белдеулерді қамтиды.
5. Ол жақсы жүзеді. Кей жағдайларда көлді немесе кең өзенді жүзіп өтіп, жаңа орынға жетеді.
6. Қыс мезгілінде аюлар қыстық ұйқыға кетеді. Бұл кезеңде зат алмасу баяулап, бірнеше ай бойы қозғалмай жатуы мүмкін.
7. Ұйқы кезінде дене температурасы төмендейді, бірақ қауіпті сезсе, бірден оянып, әрекет ете алады.
8. Ұрғашы аюлар қыстық ұйқыда жатқанда төлдейді. Кішкентай аюлар қыстың ортасында дүниеге келеді.
9. Жаңа туған қонжықтар соқыр әрі өте әлсіз болады. Олардың салмағы небәрі 400–600 грамм ғана.
10. Аналық аюлар балаларына 1,5–2 жыл бойы қамқор болады. Осы уақытта олар қонжықтарға аң аулауды, азық табуды және қауіптен қорғануды үйретеді.
11. Қоңыр аю – бәрін жейтін жануар, бірақ өсімдік тектес азыққа бейім. Олар жидек, тамыр, жаңғақ және шөппен қоректенеді.
12. Қажет болса, ол балық, ұсақ жануарлар, тіпті бұғы тәрізді ірі аңдарды да аулайды. Бірақ әдетте энергияны үнемдейтін оңай жолды таңдайды.
13. Аюлар тіпті өте қатты сүйектерді де оп-оңай шағады. Бұл олардың күшті жақ сүйектерінің арқасында мүмкін болады.
14. Бір аталық аюдың иелігі жүздеген шаршы шақырымды қамтуы мүмкін. Ол аумағын иіспен және тырнақ іздерімен белгілейді.
15. Аналықтар өз аймағын әсіресе қонжықтарын қорғау үшін сақтайды. Себебі кейде аталықтар төлдерге қауіп төндіруі мүмкін.
16. Аюдың артқы аяғына тік тұруы шабуыл белгісі емес. Бұл оған айналаны жақсы шолуға көмектеседі.
17. Сырт келбеті қорқынышты болғанымен, қоңыр аю адамнан қашуға тырысады. Ол адамды сезсе, көбіне оқшаулануды жөн көреді.
18. Азық жетіспесе, кей аюлар елді мекендерге жақындай бастайды. Бұл әсіресе орман өртенген кезде немесе құрғақшылық болған жылдары байқалады.
19. Кейбіреуі қоқыс жәшіктерін ашуды, тіпті есіктерді итеріп кіруді де үйреніп алған. Олардың зеректігі таңғалдырарлық деңгейде.
20. Жеміс пен жаңғақ мол болған жылдары аюлар көбірек май жинайды. Бұл оларға қыста ұйқыны жайлы өткізуге мүмкіндік береді.
21. Әрбір табанында бес саусақ және күшті тырнақ бар. Олар арқылы аю шұңқыр қазады және өзін қорғай алады.
22. Кейде ол артқы аяқпен 100 метрге дейін жүре алады. Бірақ бұл сирек жағдайларда ғана кездеседі.
23. Аю іздері арқылы оның қозғалыс бағытын анықтауға болады. Ізіне қарап жануардың жасы мен шамамен салмағын да болжауға болады.
24. Табиғи ортада аюлар 25 жылға дейін өмір сүреді. Ал хайуанаттар бағында 40 жасқа дейін жеткендері тіркелген.
25. Аюлардың есте сақтау қабілеті жақсы. Олар бір рет тапқан азық көзін ұмытпай, келесі жылы сол жерге қайта оралады.
26. Зерттеулер бойынша, қоңыр аюлар 20-дан астам түрлі дыбыс шығара алады. Олардың ішінде ырылдау, пырылдау, ыңырсу және уілдеу де бар.
27. Кей өңірлерде бұл жануар Қызыл кітапқа енгізілген. Басты қауіп – заңсыз аңшылық, орманның жойылуы және климаттың өзгеруі.
28. Қоңыр аю көптеген халықтың аңыздарында киелі жануар ретінде бейнеленеді. Ол солтүстіктегі көптеген ұлттардың мифологиясында маңызды орын алады.
29. Бұл жыртқыш кей өңірлердің елтаңбаларында және туларының бейнесінде кездеседі. Ол табиғатпен байланыс, күш пен еркіндікті білдіреді.

Қоңыр аю – табиғаттың ерекше әрі ғажайып жаратылыстарының бірі. Оның мінез-құлқы, ақылдылығы және тіршілікке бейімділігі адамды таңғалдырады. Осындай жануарларды түсіну және қорғау – экожүйені сақтау жолындағы маңызды қадам. Табиғатты құрметтеп, оған жанашырлық танытқанда ғана біз болашақ ұрпаққа тіршіліктің алуан түрлілігін сақтап бере аламыз.