Биоәртүрлілік концепциясын ұсынған кім

Қазіргі заманда табиғатты сақтау мен тұрақты дамуды қамтамасыз ету ерекше маңызды мәселе болып отыр. Осы бағыттағы басты ұғымдардың бірі — биологиялық әртүрлілік, ол планетамыздың экологиялық тепе-теңдігі мен өркендеуінің негізі саналады. Бұл термин ғалымдар, экологтар мен саясаткерлер арасында кеңінен қолданылады, алайда оның қайдан шыққанын және қалай қалыптасқанын бәрі біле бермейді. Биологиялық әртүрлілік идеясының пайда болу тарихы табиғатқа деген көзқарастың өзгеруі мен экология ғылымының дамуын көрсетеді.

Бұл ұғым XX ғасырдың соңында табиғатқа қауіп-қатерлердің артуына жауап ретінде пайда болды. Термин барлық тірі организмдердің, экожүйелер мен генетикалық ресурстардың сан алуан түрлерін бір жүйеге біріктіріп, олардың сақталуын қамтамасыз ету үшін халықаралық бағдарламалар мен келісімдерге негіз болды. Бұл түсініктің шығу тегін білу оның маңызын және бүгінгі таңдағы өзектілігін түсінуге септігін тигізеді.

Биологиялық әртүрлілік идеясының қалыптасуы

«Биологиялық әртүрлілік» терминін алғаш рет американдық биолог Эдвард Уилсон 1986 жылы ұсынды. Ол осы ұғым арқылы Жердегі тіршілік әлемінің толықтай алуан түрлілігін — түрлер, экожүйелер және генетикалық айырмашылықтарды көрсетуге тырысты. Уилсон «биологиялық әртүрліліктің атасы» атанып, табиғатты қорғау қажеттілігі мен жойылып бара жатқан түрлер мәселесін қоғамға жеткізуде үлкен рөл атқарды.

Бұған дейін ғалымдар тіршілік түрлерін жеке-жеке қарастырып, оларды бір тұтас ұғыммен байланыстыра қоймаған. Жаңа термин табиғатқа кешенді көзқарас қалыптастырып, оның құрамдас бөліктерінің өзара байланысын айқындады.

Ұғымның дамуы мен танымал болуы

Биологиялық әртүрлілік идеясы пайда болғаннан кейін тез арада ғылым мен халықаралық ұйымдар арасында тарады. 1992 жылы Рио-де-Жанейрода өткен конференцияда Биологиялық әртүрлілікті сақтау конвенциясы қабылданып, табиғатты қорғауда маңызды құжатқа айналды. Бұл оқиға теориялық тұжырымдамадан практикалық қадамдарға өтуін білдірді.

Қазіргі зерттеулер тіршіліктің барлық деңгейлерін — микроорганизмдерден бастап ғаламдық экожүйелерге дейін қарастырады. Халықаралық жобалар табиғат жағдайын бақылап, оны қорғаудың стратегияларын әзірлейді.

Биологиялық әртүрліліктің маңыздылығы

Планетадағы тіршілік түрлерінің сан алуан болуы экожүйенің тұрақтылығы мен қалпына келу қабілетін қамтамасыз етеді. Бұл ауа мен судың сапасына, сондай-ақ адам денсаулығына тікелей әсер етеді. Негізгі маңыздылықтары мыналар:

1. табиғи жүйелердің тұрақтылығын және күйзелістерден кейін қалпына келуін қамтамасыз етеді. Мысалы, ормандардағы әртүрлі түрлер зиянкестер мен ауруларға қарсы тұруға көмектеседі.
2. қоршаған ортаның өзгерістеріне бейімделу үшін қажетті генетикалық алуантүрлілікті сақтайды. Бұл климаттық өзгерістер кезінде аса маңызды.
3. азық-түлік пен дәрі-дәрмек өндірісін қамтамасыз етеді, өйткені көптеген өнімдер биологиялық ресурстарға негізделген.
4. мәдени және рекреациялық құндылықтардың негізін құрап, адамдардың өмір сүру сапасын арттырады.
5. ғылыми зерттеулерді ынталандырып, технологиялар мен медицина саласында жаңа мүмкіндіктер ашады.

Осылайша, биологиялық әртүрлілік табиғат пен адамның үйлесімінің кепілі болып табылады.

Биологиялық әртүрлілік ұғымының пайда болуы ғылым мен қоғамды біріктіріп, табиғатты қорғауда жаңа кезеңнің басталуына жол ашты. Оның рөлі мен маңызын асыра бағалау қиын, себебі ол Жердегі тіршіліктің кешенділігін көрсетеді. Түрлер мен экожүйелердің сақталуы барлық тіршілік үшін тұрақты болашақтың негізі болып табылады. Бұл ұғым заманауи талаптар мен технологияларға сай дамып, әлемдік ынтымақтастықтың негізіне айналуда.