Бірінші артқы көрініс айнасы қашан пайда болды?

Бүгінде автокөлікті артқы көрініс айнасыз елестету мүмкін емес. Ол жүргізушіге арттағы кеңістікті бақылауға, жолдағы қауіпсіздікті сақтауға және сенімді маневр жасауға мүмкіндік береді. Алайда көліктер тарихында бір кездері мұндай айна болмаған. Оның пайда болуы автомобиль өнеркәсібі дамуының маңызды кезеңіне айналды. Артқы көрініс айнасының тарихы ХХ ғасырдың басындағы жарыс алаңдарымен және инженерлік ізденістермен тығыз байланысты.

Артқы көріністі жасауға алғашқы талпыныстар

ХІХ ғасырдың соңында көліктер әлі жаңа өнертабыс болатын. Олардың жылдамдығы шамамен сағатына 30 шақырымнан аспайтын, сондықтан жүргізушілер артта не болып жатқанын көп ойламайтын. Бірақ қозғалтқыштар қуаты артып, көлік саны көбейген сайын артқы кеңістікті бақылаудың қажеттілігі туындады.

Кейбір жүргізушілер мәселені өз бетінше шешуге тырысты:

• көлік шанағына немесе қанатына шағын айналар орнатты;
• кабинаның ішіне шағылыстыратын тақтайшалар бекітті;
• жолаушылардан арттағы жағдайды бақылап отыруды сұрады;
• арттағы көліктерге қолмен белгі беру әдісін қолданды.

Бұл тәсілдер ыңғайсыз әрі қауіпті болды. Шынайы артқы көрініс айнасы тек бір адамның тапқырлығының арқасында пайда болып, көлік қауіпсіздігіне жаңа деңгей әкелді.

Жарыс пен идеяның тууы

Қазіргі артқы көрініс айнасының прототипі алғаш рет 1911 жылы өткен әйгілі «Индианаполис 500» автожарысында қолданылды.

1. Америкалық жарыс жүргізушісі әрі инженер Рэй Харрун Marmon Wasp көлігімен жарысқа қатысқан кезде артта отырған бақылаушы механикті алып тастауды ұйғарды.
2. Ол оның орнын кішкентай айнамен алмастырды, бұл айна арттағы жағдайды көрсетіп тұрды.
3. Мұндай шешім көліктің салмағын азайтып, аэродинамикалық қасиетін жақсартты және жүргізушіге жолға толық көңіл бөлуге мүмкіндік берді.
4. Нәтижесінде Харрун жарыста жеңіске жетіп, өнертабысының тиімділігін дәлелдеді. Кейіннен басқа өндірушілер де осы тәсілді өз көліктеріне енгізе бастады.

Осылайша, артқы көрініс айнасы инженерлік зертханада емес, жарыс алаңында дүниеге келді.

Таралуы мен жетілдірілуі

Рэй Харрунның жетістігінен кейін айналар сериялы көліктерде пайда бола бастады. Алайда алғашқы кезде олар сәндік элемент ретінде қабылданды. Өндірушілер жол қозғалысы көбейгенге дейін бұл құрылғыны қажет деп санаған жоқ.

1920-жылдары айналар көліктің алдыңғы бөлігіне стандартты түрде орнатыла бастады, кейінірек бүйірлік айналар да пайда болды. Уақыт өте келе олар біртіндеп жетілдірілді:

• көру бұрышы ұлғайтылды;
• оптикалық сапасы жақсарды;
• шағылыстыру беті антибликті жабынмен қапталды;
• бұрышын реттеу мен жылыту жүйелері енгізілді.

Кейін инженерлер кең бұрышты сфералық айналарды және түнгі уақытта көзді шағылыстан қорғауға арналған автоматты күңгірттену жүйелерін жасап шығарды.

Қазіргі технологиялар мен болашақ

Бүгінде дәстүрлі айналарды электронды құрылғылар алмастырып келеді. Камералар мен дисплейлер жоғары ажыратымдылықтағы бейнені көрсетіп, «соқыр аймақтарды» азайтады.

Қазіргі заманғы көліктерде бақылаудың тұтас жүйелері қолданылады:

• дөңгелек шолу камералары толық панорамалық көрініс береді;
• қозғалыс датчиктері кедергілер туралы ескертеді;
• ақылды жүйелер жол жағдайын автоматты түрде талдайды;
• бейнеайналары кескінді салон экранына шығарады.

Технологияның дамуы жалғасуда, және болашақта дәстүрлі айналар мүлде жойылып, олардың орнын цифрлық жүйелер басуы әбден мүмкін.

Артқы көрініс айнасы – қарапайым, бірақ ғажайып өнертабыс. Ол көлік қауіпсіздігін түбегейлі өзгертті. Оның тарихы жарыс трассасынан басталып, бүгінде әрбір көліктің ажырамас бөлігіне айналды. Бұл шағын ғана идеяның бүкіл индустрияны өзгертіп, қозғалыс қауіпсіздігін жаңа деңгейге көтергенінің айқын дәлелі.