Иран және оның мәдениеті туралы 26 қызықты деректер

Ежелгі өркениеттердің тоғысқан жерінде орналасқан Иран – Азиядағы ең ерекше әрі тарихи терең мемлекеттердің бірі. Мыңдаған жылдарға созылған тарихы бар бұл ел адамзат мәдениетіне, ғылымына және философиясына айтарлықтай үлес қосты. Парсы мәдениеті сан алуан халықтардың дәстүрлерін сіңіріп, ерекше үйлесім мен өзіндік сипат қалыптастырды. Бүгінгі таңда Иран ежелгі мұрасын сақтай отырып, заманауи дамуға ұмтылып келе жатқан ел болып саналады. Төменде осы мемлекет пен оның мәдениеті туралы ең қызықты деректер берілген.

1. Иран – әлемдегі ең көне өркениеттердің бірі саналатын ежелгі Парсының мұрагері. 2500 жылдан астам уақыт бұрын бұл аймақта дамыған мемлекеттер өмір сүріп, өз заманына сай ғылым мен өнерге жол ашқан.
2. Ахемен әулеті билік құрған кезде Парсы империясы сол дәуірдің ең қуатты мемлекеті болды. Оның жері Үндістаннан Египетке дейін созылып, сол замандағы әлемнің үлкен бөлігін қамтыды.
3. Қазіргі «Иран» атауы «арийлер елі» дегенді білдіреді. Бұл атау 1935 жылы ресми түрде қабылданып, бұрынғы «Парсы» атауын алмастырды.
4. Ел астанасы – Тегеран. 9 миллионнан астам тұрғыны бар бұл қала Эльбурс тауының етегінде орналасқан және дәстүр мен заманауи өмір салтын үйлестіре білген мегаполис болып табылады.
5. Иран әлемге әйгілі ақындар мен ойшылдар отаны. Руми, Хафиз, Омар Хайям, Саади сияқты тұлғалардың еңбектері бүкіл адамзат мәдениетінің қазынасына айналды.
6. Парсы әдебиеті Шығыс поэзиясының дамуына зор ықпал етті. Оның басты ерекшелігі – терең философиялық мазмұн мен нәзік бейнелілік, сондай-ақ рухани және сүйіспеншілік тақырыптарының үндестігі.
7. Жаңа жыл мерекесі – Наурыз – көктемгі күн мен түн теңелген күні атап өтіледі. Бұл мереке табиғаттың жаңаруын және өмірдің жаңа кезеңін білдіреді.
8. Иран асханасы хош иісті дәмдеуіштер мен алуан түрлі тағамдарымен танымал. Ең кең тарағандары – кәуап, фесенджан, шафран қосылған палау және дәмі ерекше сорпалар. Ирандықтар үшін тамақ ішу – тек қажеттілік емес, қонақжайлықтың белгісі.
9. Иран халқы шайды ерекше құрметтейді. Әр үйде шай ішу дәстүрге айналған және көбіне әңгіме-дүкенмен бірге өтеді. Шаймен бірге қант кристалдары мен құрмадан жасалған тәттілер ұсынылады.
10. Ел қолмен тоқылған парсы кілемдерімен әйгілі. Мұндай бұйымдар әлемнің түкпір-түкпірінде жоғары бағаланады, себебі олар күрделі өрнегімен және сапалы жүнінен тоқылғанымен ерекшеленеді.
11. Мозаика мен каллиграфия өнері Иранда өте жоғары деңгейге жеткен. Көптеген мешіттер мен сарайлардың қабырғалары ұсақ өрнекті қолөнер туындыларымен безендірілген.
12. Әйелдердің киім үлгісі ұлттық дәстүр мен заманауи сәнді ұштастырады. Қатаң ережелерге қарамастан, ирандық дизайнерлер талғам мен мәдениетті үйлестірген сәнді киімдер жасайды.
13. Парсы сәулет өнері әсемдігімен және үйлесімділігімен ерекшеленеді. Күмбездер мен аркалар көгілдір қышпен безендіріліп, аспан мен рух тазалығын бейнелейді.
14. Иран мұнай мен табиғи газ қоры бойынша әлемдегі жетекші елдердің бірі. Энергетика саласы мемлекеттің экономикасында басты орын алады.
15. Елде ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енген 24 тарихи нысан бар. Олардың ішінде Персеполь, Исфахандағы Шах мешіті және ежелгі Бам қаласы ерекше аталады.
16. Иран халқының ең басты қасиеттерінің бірі – қонақжайлылық. Қонақ келгенде оларды әрдайым жылы жүзбен қарсы алып, дастарқан жайып күтеді.
17. Елдің дәстүрлі музыкалық аспаптары – сетар, саз және даф – әлі күнге дейін халық ансамбльдерінде қолданылады. Музыкалық мұра ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді.
18. Иран қоғамында отбасы құндылықтары жоғары бағаланады. Үлкендерді құрметтеу мен ата-анаға ілтипат көрсету – тәрбиенің негізгі бөлігі.
19. Дәстүрлі парсы медицинасының негізін қалаушылардың бірі – әйгілі ғалым әрі дәрігер Әбу Әли ибн Сина (Авиценна). Оның еңбектері әлемдік медицина ғылымының дамуына зор әсер етті.
20. Елде білім беру ісі жақсы жолға қойылған. Грамоталық деңгейі өте жоғары, ал университеттері түрлі саладағы мамандарды дайындайды.
21. Иран үйлерінде ішкі аулалар мен бақтар жиі кездеседі. Олар тыныштық пен үйлесімділікті бейнелеп, бейбіт өмірдің нышаны ретінде қабылданады.
22. Мысықтар парсы мәдениетінде ерекше орын алады. Олар жайлылық пен үй жылулығының символы саналып, ежелгі миниатюраларда жиі бейнеленген.
23. Иран халқы поэзияны ерекше қастерлейді. Күнделікті әңгімелерде Руми мен Хафиздің өлең жолдарын келтіріп, ойларын көркем түрде жеткізу дәстүрге айналған.
24. Ежелгі спорт түрлерінің бірі – зурхане – дене шынықтыру мен рухани төзімділікті біріктіретін жаттығу жүйесі. Ол ержүректік пен тәртіпті тәрбиелеуге бағытталған.
25. Иранда ежелден келе жатқан базарлар жұмыс істейді. Мұнда дәмдеуіштерден бастап зергерлік бұйымдарға дейінгі сан алуан тауар сатылады, ал сауда – қарым-қатынастың ерекше өнері болып саналады.
26. Қазіргі Иран өткен мен бүгінді үйлестіре білген ел. Ол дәстүрлерін сақтай отырып, ғылым, техника және туризм салаларында белсенді дамып келеді.

Иран – ежелгі даналық пен заманауи мәдениеттің тоғысқан мекені. Мұнда өткенге құрмет, қазіргіге мақтаныш және болашаққа ұмтылыс үйлесім тапқан. Бұл елмен танысқан әрбір адам бай тарих пен терең рухани мәдениеттің сырын ашып, ерекше әсерге бөленеді.