InfoRadar
Мазмұны
Теңіз толқындары мен тартылулар — бұл табиғаттың таңғажайып құбылыстарының бірі, оны адамзат тарихында ұзақ уақыт бойы бақылап келеді. Бұл құбылыстардың жиі қайталанатын өзгерістері Жердегі су деңгейінің көтерілуі мен түсуіне байланысты пайда болады. Олар Ай мен Күннің Жерге гравитациялық әсерінен туындайды. Алайда, бұл құбылыс ерте дәуірлерде белгілі болғанымен, тек XVII-XVIII ғасырларда ғалымдар оның механизмдерін түсіндіре алды. Бұл мақалада теңіз толқындарын және тартылуларын кім және қалай сипаттағанын, сондай-ақ осы зерттеулердің қандай маңызды нәтижелерге әкелгенін қарастырамыз.
Алғашқы бақылаулар
Ежелгі кезеңдерде адамдар теңізде су деңгейінің жиі өзгеретінін байқаған. Бұл құбылыс алғашқы уақытта теңізшілер мен ғалымдардың назарын аударды, алайда оның себептерін түсіндіру қиын болды. Ежелгі грек және рим ғалымдары, мысалы, Пифагор мен Птолемей, тартылуларды атап өткен, бірақ оларды гравитациямен байланыстырмаған.
Ғылым дамыған сайын теңіз толқындары мен тартылулардың физикалық табиғаты туралы алғашқы мәліметтер жинақтала бастады. Бірақ толық түсінік тек Орта ғасырлар мен Ренессанс кезеңдерінде ғана қалыптасты.
XVII-XVIII ғасырлардағы зерттеулер
XVII ғасырда ағылшын ғалымы Исаак Ньютон өзінің гравитация теориясын дамыту барысында ең алғаш рет теңіз толқындары мен тартылулардың дұрыс түсіндірмесін берді. Ол бұл құбылыстардың себебі Ай мен Күннің гравитациялық әсері мен Жердің айналуынан туындайтын центробеждік күштердің өзара әсері екенін түсінді. Ньютон өзінің «Табиғат философиясының математикалық бастамалары» (1687) атты еңбегінде Айдың суға әсерін сипаттап, тартылулар мен толқындардың пайда болуын түсіндірді.
Сонымен қатар, 1728 жылы ағылшын ғалымы Даниэль Бернулли, математик және физик, Ньютонның теориясын жетілдіріп, қосымша есептеулер енгізді. Ол гравитация мен судың әсері туралы жаңа тұжырымдар жасап, теңіз толқындарын зерттеуде нақты болжамдар жасауға мүмкіндік берді.
Зерттеулердің маңызды кезеңдері
- Ньютонның гравитация теориясының дамуы.
- Тартылуларды түсіндіруге арналған центробеждік күштің сипаттамасы.
- Математикалық әдістерді қолдану арқылы теңіз толқындарын есептеу.
Бұл ашылулар теңіз толқындары мен тартылуларды дұрыс түсінуге үлкен үлес қосты.
Кейінгі зерттеулер
XIX ғасырда теңіз толқындары мен тартылуларын есептеу бойынша көптеген зерттеулер жүргізілді. Бұл кезеңде «тартылу болжамы» енгізілді, ол су деңгейінің өзгерісін дәл болжауға мүмкіндік берді. Ол кезде ғалым Клеман Аркель өз зерттеулерін жариялап, теңіз толқындарының математикалық моделін құрастырып, Ай мен Күннің орбиталық өзгерістерін есепке ала отырып, бұл құбылыстардың болжауын жетілдірді. Бұл жаңалықтар теңіз навигациясы мен саудасын жақсартуға мүмкіндік берді.
Бүгінде теңіз толқындары мен тартылуларын зерттеу экология, гидроэнергетика және теңіз шаруашылығы сияқты көптеген салаларда қолданылып жүр.
Заманауи технологиялар мен білімдерді қолдану
Теңіз толқындары мен тартылуларын зерттеу негізінде теңіз толқындарының энергиясын пайдалануға арналған технологиялар дамыды. Гравитациялық потенциал мен тартылулардың энергиясын қолдану қазіргі кезде экологиялық таза энергия өндірісін дамыту үшін негіз болды. Бұл тәсіл бірқатар теңіз аймақтарында тұрақты энергетикалық қамтамасыз етуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Қазіргі уақытта физика, астрономия және математика ғылымдарының жетістіктері арқасында ғалымдар теңіз толқындары мен тартылуларының тек қана болжауымен емес, олардың экожүйелерге, инфрақұрылымға және адамдарға әсерін де алдын ала біледі.
Теңіз толқындары мен тартылулар — бұрын жұмбақ болып көрінген құбылыстар, бірақ ғалымдардың еңбегінің арқасында оларды ғылыми тұрғыдан түсіндіруге болады. Алғашқы кезеңде бұл құбылыстарды байқау негізінде түсіндіруге тырысқанымен, тек гравитация теориясы мен математикалық әдістердің дамуымен ғана олардың табиғаты толық ашылды. Исаак Ньютон, Даниэль Бернулли және Клеман Аркель сияқты ғалымдардың еңбектері теңіз толқындары мен тартылулардың дұрыс түсінілуіне үлкен үлес қосты. Бүгінде осы зерттеулердің негізінде энергия өндірісінің жаңа тәсілдері дамып, экологиялық таза энергия көздері пайда болуда.
