Күн секундына қанша энергия шығарады?

Күн – Жердегі өмірдің қайнар көзі әрі барлық табиғи құбылыстардың қозғаушы күші. Оның жарығы мен жылуының арқасында климат қалыптасады, мұхит ағындары қозғалады, өсімдіктер өсіп, экожүйелер өмір сүреді. Алайда, Күннің өз ішінде әр секунд сайын қаншалықты зор энергия пайда болатынын көпшілік біле бермейді. Бұл құбылыстың ауқымын түсіну үшін жұлдыздың жүрегіне үңілу қажет, себебі онда Жерде кездеспейтін физикалық заңдар әрекет етеді. Төменде Күннің бір секундта қанша энергия өндіретіні және оның қалай жүзеге асатыны туралы баяндалады.

Күннің ішкі құрылысында не болады

Күннің энергиясы оның өзегінде түзіледі. Ондағы температура 15 миллион градустан асады. Осындай қысым мен ыстықтың әсерінен сутек атомдары өте үлкен жылдамдықпен соқтығысып, бірігіп гелий түзеді. Бұл құбылыс термоядролық синтез деп аталады және ол орасан зор энергия бөледі.

• реакцияларға сутек қатысады, ол гелийге айналады;
• заттың массасының бір бөлігі Эйнштейннің E = mc² формуласымен энергияға айналады;
• өзектегі қысым мен температура тепе-теңдікті ұстап тұрып, реакцияны миллиардтаған жыл бойы тұрақты етеді;
• түзілген энергия біртіндеп сыртқы қабаттар арқылы өтіп, бетке шыққанда жарық пен жылуға айналады.

Қызығы, өзекте пайда болған бір фотон Күннің бетіне жеткенше бір миллион жылға жуық уақыт өтеді.

Күннің әр секундтағы қуаты

Астрономдардың есептеуінше, Күн әр секунд сайын шамамен 3,8 × 10²⁶ ватт энергия бөледі. Бұл соншалық үлкен көрсеткіш, оны елестету үшін салыстырмалы мысалдар қажет.

1. Бір секундтың ішінде Күн бүкіл адамзат тарихында жұмсалған энергиядан әлдеқайда көп қуат шығарады. Егер оны киловатт-сағатқа айналдырсақ, шамамен 380 миллиард триллион ватт болар еді.
2. Әр секунд сайын Күн шамамен 4,2 миллион тонна массасын жоғалтады, себебі ол зат энергияға айналып кетеді. Алайда бұл шығын оның жалпы массасына еш әсер етпейді, себебі ол өте алып дене.
3. Бар болғаны бір минутта Күн Жерді 200 мың жыл бойы үздіксіз электр энергиясымен қамтамасыз ете алатындай мөлшерде энергия бөледі.
4. Күннен шыққан энергияның тек аз бөлігі ғана Жерге жетеді, бірақ дәл сол үлес фотосинтезге, климаттың қалыптасуына және су айналымына жеткілікті қуат береді.

Егер адамзат Күн энергиясының тек миллиардтан бір бөлігін ғана толық игере алса, энергетикалық дағдарыс мәңгі жойылар еді.

Энергияның Жерге жету жолы

Күннің қуаты барлық бағытқа бірдей тарайды, бірақ оның өте аз бөлігі ғана Жер орбитасына түседі. Осы ағымды ғалымдар «күн тұрақтысы» деп атайды.

• ол шамамен 1361 ваттқа тең, бұл бір шаршы метр бетке түсетін қуат мөлшері;
• сәуленің бір бөлігі бұлттар мен мұз арқылы шағылысып, ал қалғаны атмосфера мен жер бетіне сіңеді;
• мұхиттар мен өсімдіктер осы энергияны жинап, оны жылуға, қозғалысқа және органикалық заттарға айналдырады;
• қазіргі технологиялар күн сәулесін тікелей электр энергиясына айналдыруға мүмкіндік береді.

Осылайша Күннен жеткен әрбір сәуле – ғаламдық энергия ағынының кішкентай ғана бөлігі.

Күн неге соншалықты тұрақты

Күн ішкі қысым мен тартылыс күшінің тепе-теңдігі арқасында тұрақты күйде қалады. Ядро кеңеюге ұмтылғанда, гравитация оны тартып ұстап тұрады. Осы өзара әрекет жұлдыздың тұрақты жарық шығаруын қамтамасыз етеді.

1. Термоядролық реакциялар тудырған қысым тартылыс күшін теңестіреді, соның арқасында жұлдыз күйреп қалмайды.
2. Сутектің гелийге айналу процесі бірқалыпты жүреді, сол себепті Күн миллиардтаған жылдар бойы бірдей жарқырайды.
3. Ғалымдардың есебі бойынша, Күн өмірінің шамамен ортасында тұр және тағы 5 миллиард жыл бойы жарық шашады.
4. Сутек қоры таусылғанда, ол алып қызыл жұлдызға айналады, бірақ бұл кезеңге дейін тұрақтылығын сақтай береді.

Осы тұрақтылық Жердегі тіршіліктің дамуына және бүкіл Күн жүйесіндегі тепе-теңдікке мүмкіндік беріп отыр.

Күн – нағыз алып энергия көзі. Ол әр секунд сайын қиял жетпес мөлшерде қуат шығарып, өмірге қажет барлық процестерді қамтамасыз етеді. Оның жарығы мен жылуы климатты реттейді, өсімдіктерді қоректендіреді, теңіз ағындарын қозғайды. Бізге жеткен әрбір күн сәулесі – 150 миллион километр қашықтықтан келген ғажайып энергия бөлшегі. Күннің күшін түсіну адамға өз планетасының нәзіктігі мен ғарыштағы өмірдің бірегейлігін бағалауға мүмкіндік береді.