Неліктен мысықтардың көздері қараңғыда жарқырайды?

Жануарлар әлемі таңғаларлық қасиеттерге толы, ал мысықтар олардың ішінде ерекше орын алады. Олардың ептілігі, өткір көруі және құпия мінезі ежелден адамды қызықтырып келеді. Әсіресе қараңғыда көздерінің жарқырауы тылсым әсер қалдырады. Бұрын бұл құбылыс сиқырлы деп саналғанымен, ғылым оның нақты себебін түсіндіріп берді. Мысық көзінің жарық шашуы – табиғаттың ерекше бейімделуінің нәтижесі, ол жануарға түнгі өмір салтына икемделуге мүмкіндік береді.

Мысықтың көру жүйесінің құрылысы

Бұл құбылысты түсіну үшін алдымен көздің құрылысын білу керек.
Мысықтар аз жарықта көруге бейімделген, өйткені олардың арғы тектері түнгі жыртқыш болған.
Көздің әрбір бөлігі жарықты барынша тиімді қабылдауға бағытталған.

• көздің тор қабығында жарықты сезетін таяқша жасушалар адамның көзіндегіден әлдеқайда көп;
• қарашық өте кең ашылып, аз жарықтың өзін өткізе алады;
• тік саңылау түріндегі қарашық жарық мөлшерін дәл реттеуге мүмкіндік береді;
• көздің орналасуы жануарға кең көру өрісін беріп, арақашықтықты нақты бағалауға көмектеседі.

Осындай құрылым мысықтарға ымыртта және қараңғыда еркін қозғалып, аң аулауға жағдай жасайды.

Көз неге жарқырайды

Көздің жарық шығаруы – мистика емес, физикалық құбылыс.
Тор қабықтың артқы жағында тапетум (tapetum lucidum) деп аталатын ерекше қабат бар.
Бұл құрылым айнаны еске түсіреді: ол пайдаланылмаған жарықты қайтадан тор қабыққа шағылыстырып, көруді күшейтеді.

1. Тапетум құрамында гуанин кристалдары бар жасушалар орналасқан. Олар жарық сәулесін шағылыстырып, жарқырау әсерін тудырады.
2. Шағылысқан жарық қайта тор қабықтан өтіп, көру қабілетін екі есеге жуық арттырады.
3. Жарқыраудың түсі мысықтың түріне, жасына және жарық бұрышына байланысты өзгереді: кейде жасыл, сары, көгілдір немесе алтын түстес болып көрінеді.
4. Фотоаппараттың жарқылы немесе фонардың сәулесі осы қабаттан шағылып, қараңғыда көздің жарқырауына себеп болады.

Тапетум – табиғи жарық күшейткіш, оның арқасында мысық адам көре алмайтын жерде де анық бағдарлана алады.

Неліктен адамдардың көздері жарқыраймайды

Адам көзі тапетум қабатынан айырылған, себебі адам күндізгі тіршілікке бейімделген.
Біздің көзіміз жарықтың аз мөлшерін күшейтуді қажет етпейді.
Ал кейбір жануарларда мұндай қабат мысықтарға қарағанда да тиімді жұмыс істейді.

• иттерде тапетум бар, бірақ оның шағылыстыру күші әлсіз;
• жылқылар мен сиырларда бұл қабат түнгі қозғалысты жеңілдетеді;
• балықтар мен қолтырауындарда ол су астында көруге көмектеседі;
• ал үкі сияқты түнгі құстарда тапетум жоқ, бірақ олардың тор қабығында жарыққа өте сезімтал жасушалар көп.

Бұл айырмашылықтар тіршілік иелерінің әртүрлі ортаға бейімделу жолын көрсетеді.

Құбылыстың табиғи маңызы

Жарықтың әлсіз кезінде көру қабілеті мысықтарға үлкен артықшылық береді.
Олар соның арқасында түнгі уақытта да белсенді болып, аң аулауда дәлдік сақтайды.

1. Нәзік жарық сәулелерін пайдаланып, тышқан, жәндік сияқты ұсақ тіршіліктерді оңай байқайды.
2. Тапетум көздің тор қабығын шамадан тыс жарықтан қорғайды, бұл табиғи сүзгі қызметін атқарады.
3. Осындай көру ерекшелігі қозғалысты дәл байқауға мүмкіндік береді, тіпті нысан көлеңкеде тұрса да.
4. Мысықтардың түнгі белсенділігінің жоғары болуы – осы бейімделудің нәтижесі.

Көздің жарқырауы олардың ерекше табиғи мүмкіндіктерінің көрінісі және тіршілік ортасына тамаша бейімделудің дәлелі.

Мысық көзінің қараңғыда жарқырауы – табиғаттың шебер шешімдерінің бірі. Бұл құбылыс биология мен физиканың үйлесімін көрсетеді. Түн ішінде жарқыраған көздер бізге сиқырлы көрінгенімен, олардың артында жарықты шағылдыратын табиғи механизм жатыр. Осындай құбылыстар табиғаттың ұсақ бөлшектерінің өзінде керемет үйлесім мен мақсаттылық бар екенін тағы бір рет дәлелдейді.