InfoRadar
Мазмұны
Құстар жаңбыр астында ұшып, суда жүзіп, кейде тіпті сүңгіп те шыға алады, бірақ олардың қауырсындары бәрібір құрғақ болып қалады. Бұл табиғаттың ерекше құбылысы ғасырлар бойы адамдарды таңғалдырып келеді. Шындығында, қауырсындардың су өткізбейтін қасиеті олардың ерекше құрылысы мен физиологиялық бейімделулеріне байланысты. Эволюция барысында табиғат құстарды осылайша қорғаныс механизмімен қамтамасыз еткен.
Қауырсынның ерекше құрылысы
Қауырсын – табиғат жаратқан ең керемет құрылымдардың бірі. Ол жеңіл, берік әрі су өтпейтін қасиетке ие.
- Әр қауырсын өзегінен, ұсақ талшықтарынан және оларды біріктіріп тұратын ілмектерден тұрады. Осындай микрокұрылым судың қауырсын бетіне сіңуіне жол бермей, оның төмен қарай сырғып кетуін қамтамасыз етеді.
- Қауырсын қабаттарының арасында ауа қабаты түзіліп, ол жылуды сақтап, судың енуіне тосқауыл болады.
- Қауырсын бетінде микроскопиялық кедір-бұдырлар бар, осының арқасында су тамшылары сіңбей, домалақтанып ағып кетеді.
- Мұндай құрылым қауырсынды тек құрғақ ұстап қана қоймай, сонымен қатар жылу оқшаулау қасиетін арттырады.
Осылайша, тіпті қатты жаңбырдан кейін де құстың қауырсындары жеңіл әрі ауада ұшуға қолайлы күйінде қалады.
Май безінің рөлі
Құстардың қауырсындарының су өткізбейтін басты сыры – олардың құйрық түбінде орналасқан май безінде. Бұл бездің қызметі ерекше маңызды.
- май безі арнайы майлы сұйықтық бөледі, оны құс тұмсығымен қауырсындарына жағып шығады;
- бұл май қауырсынның бетінде өте жұқа қабықша түзіп, судың өтуіне кедергі жасайды;
- осылайша қауырсын серпімділігін және беріктігін сақтайды;
- әсіресе үйрек пен қаз сияқты су құстарының май безі жақсы дамыған, бұл оларға суда ұзақ жүзуге мүмкіндік береді.
Бұл табиғи «су өткізбейтін жабын» құстарға жаңбыр мен ылғалдан сенімді қорғаныс береді.
Құстар қауырсындарын қалай күтеді
Қауырсындарының қорғаныс қасиетін сақтау үшін құстар күн сайын өздерін тазартып, маймен өңдеп отырады. Бұл үдеріс күтім немесе тазалау деп аталады.
- Құс тұмсығымен май безінен май алып, оны бүкіл денесіне мұқият жағады.
- Сол кезде әр қауырсынды түзетіп, талшықтарын тегістейді және зақымданған жерлерін қалпына келтіреді.
- Мұндай күтім қауырсынды мінсіз қалыпта ұстап, ұшуға қажетті тегіс құрылымын сақтайды.
- Сонымен қатар тазалау қауырсын арасындағы паразиттер мен шаң-тозаңнан арылуға көмектеседі.
Бұл күнделікті әрекет тек тазалық үшін емес, құстың өмір сүруі мен ұшуға қабілетті болуы үшін өте маңызды.
Түрлер арасындағы айырмашылық
Барлық құстардың қауырсындары бірдей дәрежеде су өткізбейді. Бұл олардың тіршілік ету ортасы мен өмір салтына байланысты.
- су құстарының қауырсындары маймен көбірек қапталған;
- тропикалық құстардың қорғанысы әлсіздеу, себебі олар суық және ұзақ жауынға сирек ұшырайды;
- жыртқыш құстар қауырсындарын жиі тазалап, ұшуға арналған аэродинамикалық қасиеттерін сақтайды;
- пингвиндердің қауырсындары өте тығыз орналасқан, бұл оларға мұздай суда сүңгуге мүмкіндік береді.
Осылайша, әрбір түр табиғи ортасына бейімделе отырып, судан қорғанудың өзіндік тәсілін дамытқан.
Су өткізбейтін қауырсындардың маңызы
Қауырсындардың су өткізбейтін қасиеті құстардың тіршілігі үшін шешуші рөл атқарады. Егер қауырсын су болса, ол ауырлап, жылуды сақтай алмайды және ұшуға кедергі келтіреді.
- Құрғақ қауырсын ұшқанда тұрақтылық пен тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі.
- Ол құсты суықтан қорғайды және дене температурасын ұстап тұрады.
- Су өткізбейтін қасиет арқасында құстар су айдындарында өмір сүріп, азығын суда іздей алады.
- Бұл бейімделу құстардың әлемнің кез келген аймағында — тропиктен Арктикаға дейін — өмір сүруіне мүмкіндік береді.
Қауырсын — жай ғана әдемілік белгісі емес, табиғаттың күрделі әрі мінсіз жасаған жүйесі.
Құстардың қауырсындары су өткізбейді, себебі табиғат олардың дене құрылысы мен мінез-құлқын осы мақсатқа сай жетілдірген. Микроскопиялық құрылым, майлы жабын және тұрақты күтім — барлығы бірлесіп, құсты ылғалдан қорғайды. Бұл табиғи механизм эволюцияның кемелдікке ұмтылуының және тіршіліктің үйлесімді дамуының айқын дәлелі.
