Неліктен желді ауа райында суық күштірек көрінеді?

Ауа райының әсері әр адамға әрқалай сезілуі мүмкін. Кейде бірдей температурада адамның өзін қалай сезінетіні мүлде өзгеше болады. Суық пен желдің үйлесімі сондай жағдайлардың бірі, өйткені адам аз ғана желдің өзі арқылы қатты тоңып кетуі мүмкін. Бұл құбылысты көпшілік басынан өткерген: термометр 0°C көрсетіп тұрса да, жел соққанда ауа райы әлдеқайда аязды болып сезіледі. Осындай жағдайдың себебін түсіну үшін физикалық және физиологиялық процестерді қарастыру қажет.

Ағза қалай жылу жоғалтады

Адам денесі үнемі қоршаған ортаға жылу шығарып тұрады. Тыныш күйде тұрған кезде бұл жылу көбінесе тері және тыныс алу арқылы тарайды. Қалыпты жағдайда дененің айналасында жылынған ауа қабаты пайда болып, ол суықтан белгілі бір деңгейде қорғайды.

• тері температураның өзгерісіне өте сезімтал;
• суықта тамырлар жиырылып, қан айналымы баяулайды;
• дененің жылуы ауаға конвекция және жылу өткізгіштік арқылы беріледі;
• желсіз ортада бұл қорғаныс қабаты ұзақ сақталады;
• жел соққанда жылынған ауа қабаты ыдырап, дене тезірек салқындайды.

Сол себепті аз ғана желдің өзі жылу жоғалуын арттырып, адамды тоңдыруы мүмкін, әсіресе адам қозғалмай тұрса немесе жұқа киінсе.

Жел әсерінен суықты күштірек сезіну

Метеорологияда «желмен сезілетін температура» деген арнайы көрсеткіш бар. Ол ауадағы нақты температураны емес, адамның жел кезінде қалай сезінетінін сипаттайды. Жел күшейген сайын бұл сезімдік температура төмендей түседі.

1. Жел адам денесі мен қоршаған орта арасындағы жылу алмасуды жеделдетеді. Нәтижесінде ағза жылуды бұрынғыдан да тез жоғалтады.
2. Ауа ылғал болған жағдайда жел әсері күшейе түседі. Терідегі ылғал тез буланып, салқындықты арттырады.
3. Мысалы, егер ауа температурасы −5°C болып, жел 30 км/сағ жылдамдықпен соғып тұрса, адам оны шамамен −15°C сияқты сезінеді. Бұл денсаулыққа қауіпті болуы мүмкін.
4. Мұндай көрсеткіш далада жұмыс істейтіндер мен саяхатшылар үшін аса маңызды. Олар өз әрекеттерін осыған сай жоспарлауы тиіс.
5. Суық жел ұзақ уақыт бойы әсер етсе, тіпті нөлге жақын температурада да адам гипотермияға ұшырауы мүмкін.

Сондықтан адамдар көбінесе ауа температурасы көрсетілгеннен де салқындау сезінеді.

Суық желден қалай қорғануға болады

Сыртқа шығарда немесе белсенді іс-шараларға дайындалғанда тек термометрге емес, желдің жылдамдығына да назар аудару қажет. Дұрыс киіну мен алдын ала дайындық денсаулық пен жайлылықты қамтамасыз етеді.

• киімді қабаттап киіңіз, бұл арадағы ауаны сақтауға көмектеседі;
• мақтадан тігілген киімнен бас тартқаныңыз жөн, себебі ол тез суланып, баяу кебеді;
• жел өткізбейтін сырт киім таңдаңыз;
• мойын, құлақ және қолды міндетті түрде жауып жүріңіз;
• бас киім киіңіз, өйткені жылудың 30%-ы дәл осы жерден шығады.

Осы қарапайым ережелерді сақтау желді күндері суықтан қорғануға көмектеседі.

Неліктен жел денеге салқынды қаттырақ сезіндіреді

Адам ағзасы температураны қабылдауда бірнеше факторға тәуелді. Оның ішінде желдің қозғалысы мен тері бетіндегі ылғалдың булануы аса маңызды. Тіпті шамалы суықта соққан жеңіл жел де адамның өзін қатты мұздап тұрғандай сезінуіне себеп болады.

• жел тері жанында тұрып қалған жылы ауаны үрлеп жібереді;
• ылғал тез буланып, суықты күшейтеді;
• ашық тері бөліктерінде үсік қаупі артады;
• дене жылуды сақтау үшін қосымша энергия жұмсайды;
• адамның қабылдауында қарапайым суықтан гөрі желмен бірге келген салқындық әлдеқайда өткір сезіледі.

Осы себепті желді және суық күндері ауа температурасына ғана емес, нақты метеожағдайға сай әрекет ету қажет.

Желдің әсерінен суықты күштірек сезіну — бұл физика мен физиологияның өзара байланысының көрінісі. Ауа температурасы соншалықты төмен болмаса да, жеңіл жел оның әсерін бірнеше есеге арттыруы мүмкін. Осы құбылысты түсіну және желге қарсы шара қолдану — қысты жайлы әрі қауіпсіз өткізуге жол ашады. Дұрыс киіну мен алдын ала дайындық адам денсаулығын сақтауға көмектеседі және далада болуды жайлы етеді.