Қағазды кім және не үшін ойлап тапты

Адамзат ежелден өз ойларын, білімін және естеліктерін сақтауға ұмтылған. Ертеде адамдар ақпаратты ауызша жеткізіп, жартастарға сурет салып, балшық тақтайшаларға таңба түсірген. Бірақ өркениет дамыған сайын жазбаларды сақтау мен жеткізудің жеңіл әрі ыңғайлы тәсілі қажет болды. Адамдарға көп орын алмайтын, арзан әрі қолжетімді материал керек еді. Осылайша адамзат тарихындағы ең маңызды өнертабыстардың бірі – қағаз дүниеге келді. Бұл жаңалық ғылымды, мәдениетті және қоғамды түбегейлі өзгертті.

Қағаздың пайда болуы

Алғашқы жазу құралдарының рөлін табиғи материалдар атқарған. Мысырлықтар батпақта өсетін өсімдіктің сабағынан папирус жасап пайдаланған, ал Месопотамия тұрғындары мәтіндерін балшық тақтайшаларға жазған. Дегенмен мұндай тәсілдердің кемшілігі көп болды – папирус оңай сынып қалатын, ал тақтайшалар ауыр әрі қолайсыз еді.

Бүгінгі біз білетін қағаз Қытайда пайда болды. Тарихи деректерге сүйенсек, оны б.з. 105 жылы император сарайының шенеунігі Цай Лунь ойлап тапқан. Ол өсімдік талшықтарының суға малынып, кепкен кезде жұқа әрі мықты қабат түзетінін байқаған. Әртүрлі тәжірибелер арқылы ағаш қабығы, ескі шүберек және зығырдан жасалған талшықтарды араластырып, алғашқы қағаз үлгісін шығарды.

Бұл өнертабысы Қытайда тез таралып, кейін басқа елдерге де жетті. Ұзақ уақыт бойы қағаз жасау құпиясы құнтталып сақталды, тек бірнеше ғасырдан кейін ғана ол Орта Азия арқылы Еуропаға тарады.

Қағаздың қажеттілігі

Қағаздың пайда болуы адамзат өркениетінің дамуына үлкен серпін берді. Ол бұрын қолданылған ауыр және қымбат материалдардың орнын басты, білім мен мәдениеттің кеңінен таралуына жол ашты.

Қағаздың басты артықшылықтары:

• жеңіл әрі ықшам, сондықтан оны сақтау мен тасымалдау оңай болды;
• пергамент пен жібекке қарағанда әлдеқайда арзан;
• жазуға және сурет салуға ыңғайлы, әмбебап материалға айналды;
• көп көлемде өндіруге мүмкіндік беріп, баспа ісінің дамуына жол ашты.

Қағаз кітапханалардың, мектептердің және мұрағаттардың қалыптасуына себеп болды. Ақпаратты сақтауды жеңілдетіп, білімнің көпшілікке қолжетімді болуына ықпал етті.

Қоғам өміріндегі өзгерістер

Қағаздың шығуы адамзат өркениетінде жаңа дәуірдің басталуына әкелді. Ақпарат биліктегі аз топтың меншігі болудан қалып, көпшіліктің игілігіне айналды.

1. Сауаттылықтың кеңеюі. Қағаздың арзан әрі қолжетімді болуы жазу мен оқуды үйренуді жеңілдетті.
2. Ғылым мен әдебиеттің дамуы. Ғалымдар өз еңбектерін қағазға түсіріп, зерттеулерін басқалармен бөлісе алды.
3. Баспа ісінің пайда болуы. Еуропада баспа станогы ойлап табылған кезде, дәл осы қағаз кітап шығаруды жаппай өндіріске айналдырды.
4. Мемлекеттік басқарудың жеңілдеуі. Құжаттар мен есептер қағазға жазылып, әкімшілік жұмыс әлдеқайда тиімді жүргізілді.

Қағазсыз білім беру, медицина, өнер және сауда салаларының дамуын елестету мүмкін емес. Ол адамзат мәдениетінің іргетасына айналды.

Қағаздың бүгінгі маңызы

Қазіргі заманда жыл сайын миллиардтаған қағаз парақтары қолданылады. Цифрлық технологиялар өмірдің көптеген саласын қамтығанымен, қағаз өз маңызын жоғалтқан жоқ. Ол білім беру мен шығармашылықтың, сондай-ақ мұрағат ісінің ажырамас бөлігі болып қала береді.

Қағаз – тек өнертабыс емес, ұрпақтар арасындағы байланыс құралы. Оның арқасында адамзат өз тарихын сақтап, тәжірибесін келешекке жеткізді. Электронды дәуірдің өзінде ақ парақ адамды ойлануға, жазуға және армандауға жетелейді.