Қаңқа өмірінде қанша рет жаңарады?

Адам организмі – үнемі өзгеріп, жаңарып отыратын ғажайып жүйе. Бұл процесс сүйек құрылымына да қатысты. Адамның сүйегі қанша рет жаңарып, ескі тіндер жаңаға ауысады деген сұрақ көпшіліктің қызығушылығын тудырады. Осы тақырыпты зерттеу ағзаның денсаулығы мен тіршілік ұзақтығына әсер ететін маңызды үрдістерді түсінуге көмектеседі.

Сүйек тіні – тұрақты емес, үздіксіз өзгеріп отыратын тіршілік әрекетінің бір түрі. Бұл жаңару процесі туғаннан бастап қартайғанға дейін жалғасады. Дегенмен, жаңару жылдамдығы жастың әр кезеңінде әртүрлі болады. Ол көбінесе адамның өмір салты, тамақтануы, сыртқы және ішкі факторларға тәуелді.

Сүйек тінінің жаңару ерекшеліктері

Сүйек – бұл бір орында тұрақтамайтын, үнемі өзгеретін құрылым. Оның жасушалары сүйекті үгітіп, жаңа тін қалыптастырады. Осы үрдіс ремоделдеу деп аталады. Оған төмендегі жасушалар қатысады:

• остеокласттар – ескі, зақымдалған сүйек тінін бұзады;
• остеобласттар – жаңадан сүйек массасын жасайды;
• остеоциттер – жасушалар арасындағы зат алмасуды реттейді.

Осындай үйлесімді жұмыс жыл сайын сүйектің шамамен 10%-ы жаңарып отыруына мүмкіндік береді. Бұл дегеніміз, сүйек 7–10 жылда бір рет толығымен жаңарады.

Жасқа байланысты өзгерістер

Балалық пен жасөспірім кезеңінде сүйек жаңаруы өте қарқынды жүреді. Бұл уақыт өсіп, сүйек қалыптасатын кезең болғандықтан, сүйек ұзарып, мықты әрі қалың болады. Сүйекті құрастыру процестері бұзылудан әлдеқайда басым болады. Ересек жаста ремоделдеу жылдамдығы бәсеңдейді, бірақ сүйек массасын сақтау үшін балансты ұстайды.

Қартайған кезде, әсіресе әйелдерде менопауза кезеңінен кейін сүйек тығыздығы айтарлықтай төмендейді. Бұл гормондық өзгерістер мен остеобласттардың белсенділігінің азаюымен байланысты. Сондықтан сүйек сынуының қаупі артып, қалпына келу процесі баяулайды.

Жаңару жылдамдығына әсер ететін факторлар

Жас қана емес, сүйек жаңару қарқынына басқа да көптеген себептер ықпал етеді. Олардың ішінде:

• кальцийге бай тамақтану; минералдардың жеткілікті деңгейі болмаса, жаңа сүйек тінін жасау қиынға соғады, бұл сүйек құрылымын әлсіз етеді;
• дене белсенділігі мен жүктеме; тұрақты жаттығулар сүйекті нығайтып, тіннің жаңаруын жеделдетеді, ал қозғалыс аз болғанда үдеріс баяулайды;
• созылмалы аурулар мен қабыну процестері; остеопороз сияқты жағдайлар сүйек жаңаруын қиындатады;
• гормондық өзгерістер және дәрі-дәрмек қабылдау; олар сүйек тіні жаңаруын тежей немесе ынталандыра алады.

Осылайша, жалпы ағзаға қамқорлық жасау сүйек жаңаруын оңтайлы деңгейде ұстауға септігін тигізеді.

Сүйек қанша уақытта жаңарады және денсаулыққа маңызы

Ғалымдардың пікірінше, адамның сүйегі толықтай 7–10 жылда бір рет жаңарады. Бұл толық «ауыстыру» емес, сүйектің белгілі бір бөлігі үнемі жаңарып отыратын динамикалық процесс. Жеке мүшелер мен ұлпалар өзгеріп, дене өзінің беріктігін сақтайды.

Дұрыс өмір салтын ұстанған кезде сүйек денсаулығын ұзақ уақыт жоғары деңгейде ұстап тұруға болады. Витаминдер мен минералдарға бай тағам, белсенділік пен зиянды әдеттерден бас тарту – сүйекті мықты етіп сақтаудың негізгі шарттары.

Сүйек жаңару маңыздығы туралы қорытындылар

Сүйектің жаңаруы – адам өмірінің негізі саналатын процесс. Осыдан:

1. сүйек құрылымы мықты болып, жарақатқа төзімді болады. Бұл адамға күнделікті қозғалыс пен ауырлықты көтеруге мүмкіндік береді;
2. ағза сыртқы жағдайлар мен жастың өзгерістеріне бейімделеді. Ремоделдеу тозуды өтейді және қартаю әсерін азайтады;
3. сынған немесе жараланған сүйектер тез жазылып, қалпына келеді. Жаңару процесі зақымдалған аймақтарды қалпына келтіреді;
4. ағзадағы кальций мен басқа минералдардың деңгейі реттеледі. Сүйек минералдарды резерв ретінде сақтайды;
5. дұрыс күтім арқылы сүйек ауруларын алдын алу жеңілдейді. Жаңару механизмін түсіну денсаулықты сақтау жолында маңызды.

Сүйек тек тірек ғана емес, үнемі жаңарып, дамып отыратын тірі тін. Мұны білу адамның өз денсаулығына жауапкершілікпен қарауына көмектеседі және ұзақ өмір сүруге мүмкіндік береді.