Шығыстың данагөйі Конфуций туралы 37 қызықты деректер

Шығыс өркениеті тарихында ерекше орын алатын Конфуций – философ, ұстаз әрі ойшыл, оның даналығы мен қағидалары Қытай мен көршілес елдердің мәдени дәстүрлерінің қалыптасуына үлкен әсер еткен. Оның ілімі – терең моральдық құндылықтарға негізделген, сондықтан ол бүгінге дейін өзектілігін жойған жоқ және әлемнің түкпір-түкпіріндегі адамдарды шабыттандырады. Конфуцийдің есімі – әділеттілік, этика мен білімге құрметтің символына айналған. Оның қанатты сөздері, өсиеттері мен өмірлік ұстанымдары бүкіл адамзатқа ортақ рухани қазына болды. Осы мақалада біз ұлы ұстаздың болмысы мен көзқарасын және өмір жолын жақсырақ түсінуге көмектесетін отыз жеті ерекше деректі жинадық.

1. Конфуций шамамен б.з.д. 551 жылы ежелгі Қытайдағы Лу князьдігінде дүниеге келген, бұл аймақ қазіргі Шаньдун провинциясының аумағында орналасқан.
2. Оның шын есімі – Кун Цю, ал «Конфуций» атауын алғаш рет орта ғасырларда иезуит монахтары енгізген.
3. Болашақ философтың әкесі әскери адам болған, анасы кедейленген ақсүйек әулетінен шыққан, бұл оның әлеуметтік құрылымға қатысты көзқарасына әсер етті.
4. Конфуций үш жасқа толмай жатып әкесінен айырылғандықтан, балалық шағы кедейлікпен өтті.
5. Қиындықтарға қарамастан, ол ерте жасынан білімге құштар болып, көне мәтіндер мен діни дәстүрлерді өз бетінше меңгерген.
6. Ол жас кезінен-ақ ерекше еңбекқорлығымен және ізденімпаздығымен ерекшеленді, сондықтан замандастары оны ерте құрметтей бастаған.
7. Жастайынан-ақ жергілікті тұрғындар арасында әділ әрі ақылды кеңесші ретінде танымал болды.
8. Конфуций өмірінің басты мақсаты – адам мен қоғамды тәрбиелеу, дамыту және моральдық қағидаларға адал болу деп санады.
9. Оның көзқарастары конфуцийшілдік деп аталатын ірі философиялық ағымның негізін қалады.
10. Ол мемлекеттік қызметте түрлі лауазымдар атқарған, сот және кеңесші болған, реформаларға да қатысқан.
11. Конфуций Қытайдағы алғашқы жеке мектепті ашып, тек ақсүйек балаларын емес, қарапайым адамдардың балаларын да оқуға қабылдады.
12. Бұл оқу орны әлеуметтік жағдайына қарамастан кез келген баланы қабылдағаны үшін танымал болды.
13. Оның шәкірттерінің саны үш мыңнан асқан, кейін олардың көпшілігі белгілі саясаткерлер мен ғалымдар атанды.
14. Оқыту барысында Конфуций сұхбаттасу, мәтіндерді бірге талдау әдістерін қолданды, бұл сын тұрғысынан ойлау қабілетінің дамуына ықпал етті.
15. Философ өмірде қарапайым болған, өз моральдық қағидаларына қатаң адалдық танытқан.
16. Оның ілімінде отбасындағы үйлесім, ата-анаға және ата-бабаға құрмет ерекше маңызға ие болды.
17. Конфуций қоғамның өркендеуі үшін ең басты шарт – адал басшылар мен білімді халық деп санады.
18. Оның әйгілі сөздерінің бірі – «Оқу және оны үнемі қайталау – бұл үлкен қуаныш» – білімге құштар адамдар үшін әлі күнге дейін маңызды.
19. Конфуций қайтыс болған соң, оның шәкірттері ұстаздың айтқандарын «Лунь юй» – «Әңгімелер мен пікірлер» жинағына енгізді.
20. Оның даналығы сан ғасырлар бойы шенеуніктерді тәрбиелеуге, қоғамдағы этикалық қарым-қатынастар мен дәстүрлерді қалыптастыруға негіз болды.
21. Ол әділетсіз заңдар мен биліктің теріс әрекеттеріне қарсы күресіп, шенеуніктерді екіжүзділігі мен қаталдығы үшін жиі сынаған.
22. Конфуций адамның басты мақсаты – қай қоғамда болмасын, мейірімді әрі адал болу деп үйретті.
23. Ол моральдық құндылықтармен бірге шынайылыққа, сөзге адалдық пен әділдікке де ерекше мән берген.
24. Ұстаз өз мысалында қарапайымдылық пен еңбекқорлықтың әрдайым бағаланатынын көрсеткен.
25. Конфуций үйленген, ұлы болған, алайда оның жеке өмірі туралы мәлімет аз, себебі ол отбасы тақырыбын көп талқыламаған.
26. Жетілген шағында туған жерін саяси интригалар кесірінен тастап кетуге мәжбүр болып, бірнеше жыл өзге өлкелерді аралады.
27. Қуғында жүрген кезінде де жаңа шәкірттерге білімін үйретуді жалғастырды.
28. Қартайған шағында ғана туған жеріне оралып, соңғы жылдарын көне мәтіндерді жүйелеумен өткізді.
29. Аңыздарға сүйенсек, дәл Конфуций алғашқы болып көптеген көне қытай әдеби мұраларын жинақтап, өңдеген.
30. Оның ілімі мемлекеттік қызметке қабылдау емтихандарының негізіне айналды және бұл жүйе ХХ ғасырға дейін сақталды.
31. Конфуций қарапайым адамның да білім мен өзін-өзі тәртіпке салу арқылы кемелдікке жете алатынын үнемі айтатын.
32. Данышпан үйлесімге ұмтылу адамның ішкі тәртібі мен өзгелерге құрмет көрсетуінен басталады деп сенген.
33. Аңыз бойынша, ол өмірінде жетпістен астам князьдікті аралап, өз ілімін таратқан.
34. Оның көзқарастары уақыт өте келе шығыс дүниетанымының ажырамас бөлігіне айналды және буддизм мен даосизмге де ықпал етті.
35. Қазіргі зерттеушілер Конфуцийдің ілімінен заманға сай жаңа қырларды табуды жалғастырып келеді.
36. Оның туған жеріндегі Цюйфу қаласындағы Конфуций храмы – конфуцийшілдікті ұстанатындар үшін қасиетті орын болып саналады.
37. 2005 жылы ЮНЕСКО Конфуцийдің ата қонысын, храмын және зиратын Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізді, бұл оның мұрасының жаһандық маңызын көрсетеді.

Қорытындылай келе, Конфуцийдің даналығы миллиондаған адамға шабыт болып қала береді. Оның үйлесім, адамгершілік және өзін-өзі жетілдіру жайлы ілімі қазіргі оқырмандардың жүрегінен орын табуда. Ұлы ойшылдың мұрасы арқылы адамзат адалдық, әділдік және өзара сыйластықтың қадірін терең түсіне алды. Бүгінгі таңда Конфуций идеялары өткен мен бүгінді байланыстыратын рухани көпірге айналып, қоғамды мейірімді әрі берік етуге септігін тигізуде.