Сократ туралы 34 қызықты деректер

Сократ есімі философияға қызығушылығы бар кез келген адамға таныс. Ол адамзат ойлау мәдениетін түбегейлі өзгерткен, этикалық ойдың негізін қалаған данышпан саналады. Өзінен кейін бірде-бір жазбаша еңбек қалдырмағанына қарамастан, оның идеялары мен рухани мұрасы бүгінгі күнге дейін өзектілігін жоғалтқан жоқ. Сократтың шәкірттері, әсіресе Платон мен Ксенофонт, оның философиясын, ойлау тәсілін және ерекше сұхбат жүргізу әдісін әлемге жеткізді. Төменде антикалық дәуірдің ұлы ойшылы туралы қызықты деректер берілген, олар Сократтың тұлғасы мен көзқарасын тереңірек түсінуге көмектеседі.

1. Сократ біздің дәуірімізге дейінгі шамамен 470 жылы Афина қаласында дүниеге келген. Оның әкесі – тастан ойып шеберлікпен жұмыс істеген Софрониск, ал анасы – босануға көмектесетін әйел Фенарета болған.
2. Бала кезінен-ақ ол сұлу жүзді болмағанымен, ерекше зеректігімен және білімге құштарлығымен көзге түскен.
3. Замандастары оның сырт келбетімен жиі әзілдескен – кең мұрынды, шығыңқы көзді және дене бітімі мығым адам болған.
4. Философияға ден қойғанға дейін Сократ әкесінің кәсібін жалғастырып, тастан ғибадатханалар мен үйлер соққан.
5. Қарапайым отбасынан шыққанына қарамастан, ол жақсы білім алған, музыка, гимнастика және шешендік өнерді үйренген.
6. Сократ ешқашан кітап жазбаған, себебі ол жазбаша сөз жансыз деп санаған және шынайы білім тек тірі диалогта пайда болады деп есептеген.
7. Оның оқыту тәсілі сұрақтар қою мен жауап алу арқылы жүргізілді, бұл кейін «сократтық әдіс» деп аталды.
8. Әңгімелерінде ол қарсыласын жеңуге емес, оны ойландыруға және шындықты өз бетінше табуға итермеледі.
9. Сократтың пікірінше, нағыз білім – адамның өз білместігін мойындауынан басталады.
10. Оның әйгілі сөзі «Менің білетінім – мен ештеңе білмеймін» адамдық даналықтың және қарапайымдылықтың нышанына айналды.
11. Сократтың шәкірттерінің арасында Платон, Антисфен, Алкивиад сынды атақты тұлғалар болған.
12. Ол Ксантиппа есімді әйелге үйленген, ол туралы деректер оның ашушаң мінезімен ерекшеленгенін айтады.
13. Ежелгі әңгімелерде Ксантиппа күйеуін бірде суға шашып жібергенде, Сократ сабырлы түрде «Найзағайдан кейін әрқашан жаңбыр жауады» деп жауап берген делінеді.
14. Философ әскери қызметте де болған және Потидея, Делий мен Амфиполь соғыстарына қатысып, ержүректік танытқан.
15. Оның қарулас достары Сократтың суыққа, аштыққа және шаршауға бәрінен артық төзімді болғанын еске алған.
16. Сократ сырт келбетіне мән бермеген, көбіне жалаңаяқ жүрген, бұл афиналықтар арасында таңданыс тудырған.
17. Ол байлық пен атаққа мән бермей, адамды еркін ететін басты нәрсе – нәпсіден арылу деп санаған.
18. Сократтың ойынша, бақыт – жан тыныштығы мен ақылға бағынған өмір сүруде.
19. Ол софистердің іліміне қарсы болып, олардың шындықты емес, тек пайда мен дауды көздейтінін сынаған.
20. Сократ жан мәңгі деп сенген және оған қамқор болу тәннен де маңызды деп үйреткен.
21. Ол өз оқушыларына ақы алмай сабақ берген, өйткені даналықты ақшаға сату – рухани кемшілік деп санаған.
22. Сократтың еркін ойлары мен билікке сын көзбен қарауы оны Афина басшылары үшін қауіпті адамға айналдырды.
23. Біздің дәуірімізге дейінгі 399 жылы оны дінге сенбейді және жастарды азғырады деген айыппен сотқа тартты.
24. Сот Сократты өлім жазасына кесті, бірақ ол кешірім сұраудан бас тартып, өз ұстанымын қорғап қалды.
25. Философ у берілген цикута өсімдігінің суын ішіп, өлімді сабырмен қарсы алды.
26. Соңғы сәттерінде де ол шәкірттерімен бірге жанның мәңгілігі туралы пікір алмасқан.
27. Оның өлімінен кейін афиналықтар қатты өкініп, Сократтың есімін даналық пен әділдіктің символы ретінде есте қалдырды.
28. Платон ұстазына арнап бірқатар философиялық еңбектер жазып, оның бейнесін рухани идеал ретінде мәңгілікке қалдырды.
29. Сократтың әдісі кейінгі еуропалық ғылым мен білім беру жүйесіне үлкен әсер етті.
30. Христиандық дәстүрде ол «Мәсіхке дейінгі әділ адам» ретінде аталып, ақиқат пен әділеттілікті іздеудің үлгісі саналды.
31. Оның идеялары Батыс философиясындағы мораль мен ар-ождан туралы ілімдердің негізін қалады.
32. Қазіргі педагогика мен психологияда да сократтық әдіс әлі күнге дейін қолданылады.
33. Сократқа арналған ескерткіштер Афина, Париж және Нью-Йорк сияқты қалаларда орнатылған.
34. Оның бейнесі өз сенімін сатпай, шындық үшін өмірін құрбан еткен рухани ерліктің нышанына айналды.

Сократ тек ойшыл емес, нағыз рухани ер адам болды. Ол шындық пен ар-ождан үшін күресте өмірден бас тартқанымен, өз ұстанымын өзгерткен жоқ. Оның өмірі адамның ішкі еркіндігі мен ақиқатқа адалдығының үлгісіне айналды. Бүгінде де Сократтың даналығы адамзатқа ізгілік пен әділдікті ұлықтаудың мәнін ұқтырып келеді.