Түнгі көретін көзілдірік қашан пайда болды?

Адамзат ерте кезден бері қараңғыда көрудің амалдарын іздестіріп, түрлі әдістерді қолданған. Әсіресе, соғыс жағдайында немесе аңшылықта түнгі уақытта айналаны анық бақылаудың маңызы жоғары болды. Ғылыми-техникалық прогресс ХХ ғасырда адам көзіне түнде көруге мүмкіндік беретін ерекше құралдардың пайда болуына алып келді. Қазіргі уақытта мұндай құрылғылар әскери мақсатта, құтқару жұмыстарында және аңшылықта кеңінен қолданылады. Ал осы түнгі көру көзілдіріктері қашан және қалай пайда болды деген сұраққа жауап іздеп көрейік.

Алғашқы тәжірибелер мен ізденістер

Түнгі көру технологиясының алғашқы үлгілері 1930-жылдары пайда болды. Бұл бағыттағы алғашқы зерттеулерді неміс ғалымдары жүргізді. Екінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында Германия әскери мақсатта түнде көрінуді қамтамасыз ететін құралдарды ойлап табуды мақсат етті. Осы кезеңде электронды-оптикалық түрлендіргішке негізделген алғашқы түнгі көру құрылғылары жасалды. Дегенмен, алғашқы құрылғылар өте ауыр, көлемді және сапасыз болғандықтан, кеңінен қолданылмады.

Алғашқы көзілдіріктердің жұмысы жұлдыздар мен айдың сәулесін күшейту арқылы қараңғыда заттардың сұлбасын көруге негізделді.

Екінші дүниежүзілік соғыс кезіндегі даму кезеңі

Екінші дүниежүзілік соғыс кезінде неміс әскері түнгі көру технологиясын алғаш рет әскери мақсатта пайдаланды. 1943 жылы Германия армиясы «Zielgerät 1229 Vampir» деп аталатын түнгі көру құралын қолданысқа енгізді. Бұл құралдар негізінен танктер мен мергендерге арналған болатын. Аталған құрылғылардың салмағы ауыр, қолданылуы қиын болса да, әскери қақтығыстарда айтарлықтай артықшылық берді. Кейін одақтастар бұл технологияны қолға түсіріп, АҚШ пен КСРО-да ұқсас құрылғылардың дамуына түрткі болды.

Соғыстан кейінгі жетілдіру кезеңі

Соғыстан кейінгі уақытта түнгі көру технологиялары қарқынды түрде жетілдіріле бастады. 1950-60 жылдары электронды-оптикалық түрлендіргіштер жаңартылып, құрылғылардың көлемі мен салмағы айтарлықтай азайды. Осы кезеңде үлкен батареяларсыз, шағын әрі ыңғайлы көзілдіріктер жасап шығарылды. Олардың тиімділігі артып, қолжетімділігі де өсті.

Жаңа буын құралдарында мынадай жетілдірулер орын алды:

• құрылғы салмағының жеңілдеуі;
• көріну сапасының жоғарылауы;
• энергияны аз тұтынуы.

Бұл жаңартулар түнгі көру көзілдіріктерін кең көлемде қолдануға жол ашты.

Қазіргі заманғы түнгі көру көзілдіріктері

Бүгінде түнгі көру көзілдіріктері абсолютті қараңғыда да жұмыс істей алатын жоғары технологиялық құралдарға айналды. Қазіргі таңда түнгі көру құралдарының бірнеше буыны бар, олар өз сапасы мен мүмкіндіктері бойынша ерекшеленеді:

1. Бірінші буын құрылғылары 1960-жылдары пайда болды. Олар арзан болғанымен, көру қашықтығы 100 метрден аспайтын және пайдалану мерзімі қысқа құралдар еді.
2. Екінші буын 1970-80 жылдары шығарылды. Бұл көзілдіріктердің көру сапасы жақсарып, бақылау қашықтығы 200 метрге дейін ұлғайды. Мұндай құралдар әскерилер мен құқық қорғаушылар арасында кеңінен қолданыс тапты.
3. Үшінші буын 1980-жылдардың соңында жасалып, бүгінгі күні де қолданылады. Олар бейнені анық көрсетіп, объектілерді 300 метрге дейін ажырата алады, әрі ұзақ қызмет етеді.
4. Төртінші буын – ең озық технологиялық түнгі көру құралдары. Бұл көзілдіріктер тек әскери арнайы бөлімшелер мен арнайы қызметтердің қолданысына арналған және бейнені өте жоғары сапада, контраст деңгейінде көрсете алады.

Қазіргі кезде түнгі көру көзілдіріктері келесі салаларда жиі қолданылады:

• әскери операциялар мен арнайы қызметтерде;
• аңшылық пен жануарларды бақылау кезінде;
• іздеу-құтқару жұмыстарында;
• ғылыми зерттеулер мен табиғатты бақылауда.

Осылайша, түнгі көру көзілдіріктері ХХ ғасырдың ортасында пайда болғаннан бері ұзақ жолдан өтті. Бастапқы кезеңдегі ауыр әрі қолайсыз құрылғылар заманауи ықшам әрі тиімді құралдарға айналды. Бұл технология қараңғыда әрекет ету мүмкіндіктерін кеңейтіп, көптеген салада жаңа мүмкіндіктерге жол ашты. Қазір түнгі уақытта жұмыс істейтін мамандардың барлығы үшін бұл құрылғылардың маңызы ерекше зор.