Виктория көлі туралы 25 қызықты деректер

Африка құрлығы көне ландшафтымен, табиғи қарама-қайшылықтарымен және адам сенгісіз көріністерімен танымал. Осы байлықтардың ішінде Шығыс Африканың жүрегінде орналасқан тұщы су айдыны — Виктория көлі ерекше орын алады. Бұл көлдің тарихы терең, экожүйесі ерекше әрі маңайында тұратын миллиондаған адам үшін маңызы зор. Виктория көлі — табиғаттың ғана емес, мәдениет пен саясаттың да маңызды құрамдас бөлігі. Оның төңірегінде аңыздар мен ғылыми зерттеулер қатар өрбіді, ал суының өзі тіршілікке нәр болып отыр. Төменде осы айрықша көл туралы ең қызықты 25 дерек келтіріледі.

1. Виктория көлі — тұщы көлдердің ішінде ауданы жөнінен әлемде екінші орында. Оның су бетінің көлемі 68 000 шаршы шақырымнан асады.
2. Көл бірден үш елдің — Уганда, Кения және Танзанияның аумағында орналасқан. Бұл оны аймақаралық маңызды су ресурсына айналдырып отыр.
3. Көлге қазіргі атауды 1858 жылы ағылшын зерттеушісі Джон Ханнинг Спик берген. Ол оны Ұлыбритания патшайымы Викторияның құрметіне атаған, ал жергілікті халық бұрын оны Ньянза деп атаған.
4. Виктория көлі — Ніл өзенінің бастауы болып табылады. Көлден ақ Ніл ағып шығып, кейін Суданда көк Нілмен қосылады.
5. Көлдің орташа тереңдігі 40 метр шамасында, ал ең терең нүктесі 83 метрден аспайды. Ол өзге ірі көлдермен салыстырғанда онша терең емес.
6. Аумағы үлкен болғанымен, көлдегі судың жалпы көлемі Байкалдан аз. Себебі Байкал анағұрлым терең әрі көлемді.
7. Виктория көлі Шығыс Африканың рифттік зонасында орналасқанымен, рифттік көл емес. Ол тектоникалық иілудің нәтижесінде пайда болған.
8. Көлде 500-ден астам балық түрі тіршілік етеді. Олардың көбісі басқа жерлерде кездеспейді, әсіресе цихлид тұқымдасы ерекше түрлерге бай.
9. Бұл көлде балық аулау миллиондаған адамның азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етеді. Негізгі кәсіптік балық — нильский алабұғасы.
10. Нильский алабұғасы XX ғасырдың ортасында көлге жасанды түрде енгізілген. Бұл әрекет экожүйеге үлкен зиян келтіріп, жергілікті түрлердің жойылуына әкеп соқты.
11. Көлде балдырлардың қарқынды өсуі байқалады. Бұған тұрмыстық ағын сулар мен тыңайтқыштардың құрамындағы фосфаттар мен нитраттар себеп болып отыр.
12. Көк-жасыл балдырлардың көбеюі суда оттегінің азаюына алып келеді. Бұл балық пен басқа тіршілік иелеріне жағымсыз әсер етеді.
13. Көл маңындағы климат ылғалды әрі жылы болып келеді, екі жауын-шашын маусымы бар. Бұл ауыл шаруашылығына қолайлы жағдай жасайды.
14. Көл Шығыс Африкадағы климаттық тепе-теңдікті сақтауда маңызды рөл атқарады. Су бетінің булануы бұлт түзілуіне және жаңбырдың түсуіне ықпал етеді.
15. Көлде жолаушылар мен жүк таситын паромдар жұмыс істейді. Олар үш елдің арасындағы көлік қатынасына үлкен үлес қосады.
16. Кейбір аймақтарда қолтырауын мен сусиыр кездеседі. Бұл жануарлар балықшылар мен саяхатшылар үшін қауіп төндіруі мүмкін.
17. Су бетіне жайылып өсетін су гиацинті үлкен мәселе тудырып отыр. Ол навигацияға кедергі келтіріп, суда оттегінің жетіспеушілігіне себеп болады.
18. Көл жағалауында ондаған балықшы ауылдары орналасқан. Бұл аймақтарда халықтың басты табыс көзі — балық аулау.
19. Көлде жүздеген ұсақ аралдар бар, кейбірі тұрғындармен қоныстанған. Ең белгілілерінің бірі — Ссесе архипелагы, туристер жиі барады.
20. Ғалымдар көлді эволюциялық процестерді зерттеу үлгісі ретінде пайдаланады. Әсіресе цихлидтердің экологиялық бейімделуі зерттеушілердің назарын аударады.
21. Су ластануы — көлдегі ең өзекті экологиялық мәселелердің бірі. Тұрмыстық қалдықтар мен пластик көлге түсіп, биоәртүрлілікке қауіп төндіреді.
22. Виктория көлі — ондаған миллион адамға тұщы су көзі. Ол тек ауыз су емес, ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп үшін де қажет.
23. Көл айналасындағы аймақ Африкадағы ең тығыз қоныстанған өңірлердің бірі. Бұл табиғи ресурстар мен экожүйеге үлкен қысым түсіреді.
24. Су деңгейінің төмендеуі климат өзгерісі мен суды шамадан тыс тұтынумен байланысты. Бұл көлдің болашағына елеулі әсер етуі мүмкін.
25. Қиындықтарға қарамастан, Виктория көлі — биологиялық, мәдени және стратегиялық тұрғыдан аса маңызды табиғи нысан болып қала береді.

Бұл көл тек көлемімен ғана емес, тарихи, экологиялық және әлеуметтік маңыздылығымен де ерекшеленеді. Ол миллиондаған адамдарға өмір сыйлап, тіршіліктің қайнар көзіне айналып отыр. Мұндай байлықты қорғау — бүкіл аймақтың тұрақтылығын қамтамасыз етудің негізі. Оның өткені мен бүгіні туралы білу адамзаттың табиғатпен өзара қатынасын қайта ой елегінен өткізуге мүмкіндік береді.