Вулкан кратерінде не өседі

Вулкан кратерлері — жанартау атқылауынан кейінгі табиғаттың ерекше нысандары. Алғашында құнарсыз және қатаң болғанымен, олар уақыт өте келе өсімдіктер мен микроорганизмдер үшін қолайлы орынға айналады. Бұл жерлердің топырағы минералдарға бай, микроклиматы ерекше, сондықтан кейбір өсімдіктер осында жақсы дамиды. Жанартау кратерлеріндегі өсімдіктер табиғаттың өзін-өзі қалпына келтіру күшін көрсетеді. Мақалада вулкан кратерлерінде қандай өсімдіктер өсетінін, олардың ерекшеліктері мен пайда болу жолдарын қарастырамыз.

Вулкан кратерінің ортасының ерекшеліктері

Кратердің топырағы көбінесе лаваның қатты қабаты мен вулкандық күлден тұрады, оның құрамында темір, магний сияқты құнарлы заттар көп.

• Жанартау атқылаған соң органикалық заттар азаяды, сондықтан алғашқы өсімдіктер ерекше бейімделуді қажет етеді;
• Кратерлердің климаты жиі қатал, температураның кенет өзгерістері мен желдің күшті соғуы байқалады;
• Осындай жағдайларда өсімдіктер тез бейімделіп, тіршілік ету үшін күреседі.

Бұл факторлар табиғаттың ерекше экожүйелерінің қалыптасуына себеп болады.

Бірінші қоныс аударған өсімдіктер

Кратерлерді көбінесе лишайниктер мен балдырлар мекендейді, олар ең төзімді пионерлік өсімдіктер саналады.

• Олар тасты және құмды беттерді ыдыратып, топырақтың қалыптасуына ықпал етеді;
• Лишайниктер суды жақсы ұстап, құрғақшылыққа төзімді;
• Уақыт өте мүктер мен шөптер пайда болып, экожүйенің күрделенуіне жол ашады.

Осы өсімдіктердің арқасында кратерлер біртіндеп тіршілік ортасына айналады.

Түрлі кратерлердегі өсімдіктердің алуан түрі

Аймаққа және кратердің жасына байланысты өсімдіктер түрлері әртүрлі болады.

1. Гавай аралдарында пальмалар, тропикалық гүлдер мен шөптер вулкандық топырақта жақсы өседі;
2. Жапонияда жанартау маңында көбінесе қайың мен қарағай ормандары кең тараған;
3. Камчаткада қыс қатал болғанымен, ұсақ бұталар мен лишайниктер өмір сүреді;
4. Италиядағы Везувий жанартауында орташа климатқа сай жеміс ағаштары мен луг шөптері өседі;
5. Оңтүстік Америкада эндемикалық өсімдіктердің бірнеше түрі тек вулкандық аймақтарда кездеседі.

Осындай алуан түрлілік әр кратердің ерекше сипатын айқындайды.

Өсімдіктің экожүйедегі рөлі

Вулкан кратеріндегі өсімдіктер жердің табиғи қалпына келуін бастайды.

• Олар топырақ құрамын жақсартып, оның құрылымын нығайтады;
• Қоректік заттарды сақтай отырып, эрозияның алдын алады;
• Өсімдіктердің болуы жануарлар мен жәндіктердің мекендеу ортасын қалыптастырады.

Осылайша, вулкан кратерлері толыққанды тіршілік орнына айналады.

Вулкан кратерлеріндегі өсімдіктердің өсуі табиғаттың қалпына келу қабілетінің көрінісі болып табылады. Бұл орындардағы алғашқы лишайниктер мен мүктер кейін күрделі өсімдіктерге жол ашады. Түрлердің әртүрлілігі географиялық ерекшеліктерге байланысты өзгеріп отырады. Өсімдіктер топырақтың беріктігі мен биологиялық көптүрліліктің артуына ықпал етеді. Осы үрдістерді зерттеу табиғаттағы тірі және бейорганикалық әлемнің байланысын түсінуге септігін тигізеді және қоршаған ортаны сақтау маңыздылығын ұғынуға көмектеседі.