Жер бетінде қанша ағаш түрі бар

Ағаштар адамзатпен бірге ежелден келе жатқан табиғаттың ажырамас бөлігі болып табылады. Олар тек оттегі көзi ғана емес, сонымен қатар баспана, тағам, құрылыс материалы және шабыттың қайнар көзі. Ормандар жаһандық климатты реттейді, ауаны тазартады және көптеген тіршілік иелерінің үйі болып саналады. Өсімдіктер дүниесінің алуан түрлілігі таңғалдырады, оның ішінде ағаштардың түр-түрі әр климаттық жағдайға бейімделген. «Жер бетінде қанша ағаш түрі бар?» деген сұрақтың жауабы күрделі, себебі ол тек ботаникалық біліммен ғана емес, сонымен қатар география мен үздіксіз зерттеулерге байланысты.

Ғылымға белгілі ағаш түрлерінің саны

Ұзақ уақыт бойы ғалымдар әлемдегі ағаш түрлерінің саны 60 мыңнан аспайды деп есептеп келді. Алайда соңғы жылдардағы зерттеулер бұл көрсеткіштің әлдеқайда жоғары екенін көрсетті. Қазіргі таңда Жер бетінде 73 000-нан астам ағаш түрі бар екені анықталды.

1. 2022 жылы жарияланған ауқымды ғылыми есепке сәйкес, қазіргі уақытта әлемде шамамен 73 300 ағаш түрі белгілі. Бұл зерттеуге 100-ден астам елден ғалымдар қатысып, ғаламдық мәліметтер қорын құрастырды.
2. Солардың ішінде 9 200-ге жуық түр бұрын белгісіз болған немесе әлі ғылыми түрде сипатталмаған. Мұндай ағаштар сирек кездеседі және көбінесе шағын аумақтарда ғана өседі.
3. Ең көп ағаш түрлері Оңтүстік Америкада тіркелген. Амазония ормандарының өзінде дүниежүзіндегі барлық ағаш түрлерінің 43%-ға жуығы өседі.
4. Кейбір сирек түрлер бір ғана аралда немесе жеке таулы өңірде өседі. Олар климаттың өзгеруі мен ағаш кесу салдарынан жойылып кету қаупінде тұр.

Бұл деректер планетамыздың өсімдіктер әлемі әлі де толық зерттелмегенін және орасан бай екенін дәлелдейді.

Ағаш түрлерінің әртүрлілігіне әсер ететін факторлар

Ағаштардың түрлік алуандығы әртүрлі климаттық, географиялық және биологиялық жағдайларға байланысты. Табиғи орта неғұрлым қолайлы болса, соғұрлым бірегей түрлердің пайда болу ықтималдығы жоғары.

• жауын-шашын мөлшері орманның дамуына әсер етеді;
• температура белгілі бір түрдің тіршілік ету мүмкіндігін анықтайды;
• топырақтың құрамы тамыр қоректенуіне және ағаш құрылымына ықпал етеді;
• күн сәулесінің деңгейі фотосинтез үдерісіне тікелей әсер етеді;
• теңіз деңгейінен биіктігі өсімдіктердің түрлік құрамын өзгертеді;
• географиялық оқшаулану жаңа эндемиктердің пайда болуына себеп болады.

Бұл факторлар тіршілік ортасының тепе-теңдігін қамтамасыз ететін маңызды экологиялық тетіктерге айналады.

Ағаш түрлері ең көп өсетін аймақтар

Дүниежүзінде ағаштардың таралуы біркелкі емес. Кейбір өңірлерде түрлік байлық аса жоғары болса, кейбір жерлерде ол айтарлықтай аз.

1. Оңтүстік Америкада ағаш түрлерінің саны ерекше көп. Амазонка мен Анд таулары орман алуан түрлілігі бойынша көш бастап тұр.
2. Оңтүстік-Шығыс Азия елдері: Индонезия, Малайзия мен Филиппиндер – тропиктік және субтропиктік ормандарға бай. Бұл аймақтардағы ағаштар пішіні мен қасиеті жағынан алуан түрлі.
3. Африканың Конго бассейніндегі тропиктік ормандарда сирек әрі құнды ағаш түрлері көптеп кездеседі. Мұнда көптеген эндемиктер тіршілік етеді.
4. Австралия климаты құрғақ болса да, онда ерекше ағаштар көп. Мыңдаған эвкалипт түрі бүкіл құрлықты қамтып жатыр.
5. Еуропа мен Азияның солтүстігінде түрлік әртүрлілік аз болғанымен, мұнда мұз дәуірінен бері сақталған көне реликт түрлер кездеседі.

Мұндай аймақтарды сақтау өсімдіктер әлемін қорғаудың басты бағыттарының бірі болуы тиіс.

Ағаш түрлерін сақтаудың маңызы

Ағаштар Жердегі тіршілік тепе-теңдігін сақтау үшін аса маңызды. Олардың жойылуы экожүйе үшін үлкен зардаптарға алып келеді.

• әрбір ағаш түрі биосферада белгілі бір рөл атқарады;
• ормандар көмірқышқыл газын сіңіріп, климатты реттейді;
• тамыр жүйесі топырақты шайылудан және шөлейттенуден қорғайды;
• ағаштар миллиондаған жануарларға азық пен мекен болады;
• биологиялық әртүрлілік экожүйелердің бейімделгіштігін арттырады;
• сирек түрлер болашақтағы медицина мен ғылым үшін үлкен әлеуетке ие.

Бір ғана түрдің жойылуы табиғи жүйеге күтпеген әсер етуі мүмкін.

Планетамыздағы өсімдік әлемі өзінің көлемі және күрделілігімен таңғалдырады. Ағаш түрлерінің саны бұрынғыдан әлдеқайда көп және бұл көрсеткіш жыл сайын өсіп келеді. Әлі толық зерттелмеген ормандар мен оқшау аудандарда біз білмейтін көптеген түрлер өмір сүріп жатыр. Табиғатты сақтау – болашақ ұрпаққа бай экожүйе мен тұрақты климат қалдырудың кепілі. Ағаштар – бұл тек өсімдіктер емес, олар Жер тарихының тірі куәгерлері.