Әртүрлі планеталарда бір жыл қанша уақытқа созылады?

Адамзат ежелден аспан денелерінің қозғалысына қызығушылық танытқан. Күнді, Айды және жұлдыздарды бақылап, ғарыштың заңдылықтарын түсінуге ұмтылған. Тәулік пен жыл күнтізбелердің және шаруашылық өмірдің негізіне айналды. Дегенмен, Жер тұрғындарына үйреншікті ұғым өзге ғаламшарларда мүлде басқа мағынаға ие. Планеталық жылдың ұзақтығы жұлдызға дейінгі қашықтыққа және орбита бойымен қозғалу жылдамдығына байланысты. Айырмашылықты көру үшін туған планетамызды жақын әрі алыс көршілерімен салыстырған дұрыс.

Меркурий мен Шолпан

Бұл аспан денелері Күнге ең жақын орналасқандықтан, олардың жылдары ең қысқа. Дегенмен әрқайсысының өз осьтік айналысына байланысты ерекшелігі бар.

• Меркурийдің орбитасы сопақша болғандықтан, оның қозғалу жылдамдығы едәуір өзгеріп отырады;
• мұнда тәулік жылдың өзінен де ұзақ, өйткені бір толық айналым шамамен 59 жер тәулігін алады;
• Күнді толық айналып шығуы небәрі 88 тәулікке тең, бұл көрсеткіш оны барлық ғаламшарлар ішінде ең қысқа жылға ие қылады.

Шолпан дөңгелек орбита бойымен баяу, бірақ тұрақты қозғалады. Оның жылы шамамен 225 жер тәулігіне тең. Ал өз осінде айналуы соншалықты баяу, сондықтан тәулігі жылынан екі есе ұзаққа созылады. Бұл жарық пен климаттық жағдайларды өзгеше етеді.

Жер мен Марс

Бұл бөлікте бізге танысырақ ырғақ байқалады, бірақ айырмашылық та бар.

1. Жердің жылы 365 күн және қосымша 6 сағатқа созылады. Дәл осы артық сағаттардың себебінен әр төрт жыл сайын кібісе күні енгізіледі.
2. Қызыл ғаламшар Күнді 687 жер тәулігінде айналып шығады. Мұндай ұзақ цикл маусымдардың да созылыңқы болуына әсер етеді. Жұқа атмосфераның себебінен Марстағы қыс та, жаз да қаталдау өтеді.

Ғалымдар үшін бұл айырмашылықтар аса маңызды, өйткені олар зерттеу сапарларының ұзақтығын жоспарлауға әсер етеді.

Күн жүйесінің алыптары

Сыртқы ғаламшарларда бір жыл ондаған, тіпті жүздеген есе ұзақ. Мұның себебі – Күннен тым алыс орналасуы және орбита бойымен баяу қозғалысы.

• Юпитер толық бір айналымды 12 жылда аяқтайды;
• Сатурнның жылы 29 жылға созылады, сондықтан маусымдар өте сирек ауысады;
• Уран Күннен соншалықты қашықта болғандықтан, бір жылға 84 жыл қажет;
• Нептун орбитасын шамамен 165 жылда бітіреді.

Мұндай ұзақ мерзімде бір маусым ондаған жылдарға созылуы мүмкін. Бұл жылу мен суықтың аса ұзақ кезеңдерін тудырады.

Плутон мен ергежейлі денелер

Плутон толыққанды ғаламшар мәртебесін жоғалтса да, оны салыстыруға жиі қосады. Оның жылы шамамен 248 жер жылына тең. Мұндай жағдайда қияли тұрғындар бір маусымның тек бір бөлігін ғана көре алар еді.

Эрида немесе Церера сияқты өзге ергежейлі денелердің де ерекшеліктері бар. Дененің Күннен қашықтығы артқан сайын оның орбиталық циклы да ұзара береді.

Салыстырмалы тізім

Айырмашылықты нақтырақ түсіну үшін қысқаша тізімге назар аударайық:

1. Меркурий – 88 күн.
2. Шолпан – 225 күн.
3. Жер – 365 күн.
4. Марс – 687 күн.
5. Юпитер – 12 жыл.
6. Сатурн – 29 жыл.
7. Уран – 84 жыл.
8. Нептун – 165 жыл.
9. Плутон – 248 жыл.

Бұл мәндер әр орбитаның ырғағы қаншалықты ерекше екенін көз алдымызға әкеледі.

Ғаламшар жылдарының айырмашылығын салыстыру ғарыштың ғажайып алуан түрлілігін айқын көрсетеді. Ішкі әлемдерде цикл қысқа әрі қарқынды болса, сыртқы аймақтарда керісінше ұзақ әрі баяу. Мұндай құбылыс аспан механикасының заңдылықтарымен тікелей байланысты. Осыны түсіну арқылы Жердің бірегейлігін тереңірек сезінуге болады. Біздің күнтізбе тек туған планетаға тән ырғаққа бейімделген. Ал Күн жүйесінің басқа нүктелерінде жыл ұғымы мүлде басқа өлшемге ие.