InfoRadar
Мазмұны
Жер бетіндегі ең биік нүкте – Эверест шыңы – талай жылдар бойы альпинистер мен зерттеушілер үшін үлкен арман мен мақсат болды. Гималай тауларында көкпен таласқан бұл алып шың ауа райының қаталдығы мен биіктіктегі оттегінің жетіспеушілігі салдарынан адамзатқа ұзақ уақыт қол жетпей келді. Соған қарамастан, оны бағындыру жолындағы ұмтылыс әлсіреген жоқ. Бұл жолда көптеген ерлік оқиғалар мен тарихи сәттер орын алды. Осындай оқиғалардың ішінде ерекше орын алатыны – Эверестті алғаш бағындырған адамдардың есімдері.
Алғашқы әрекеттер және дайындық
XX ғасырдың ортасына дейін ешкім Эвересттің төбесіне жеткен жоқ. Қиындықтарға қарамастан, көптеген елдер мен жеке тұлғалар осы шыңға шығуға әрекеттенді. Британ империясы Үндістанда үстемдік жүргізген кезде Эверестке бағытталған экспедицияларды белсенді түрде қаржыландырды.
1920-жылдары алғашқы ауқымды әрекеттер басталды. 1924 жылғы экспедиция Джордж Мэллори мен Эндрю Ирвиннің қазасымен аяқталды. Олар шыңға шығып үлгерді ме – бұл әлі күнге дейін талқыланып келе жатқан құпия.
1953 жылғы тарихи экспедиция
Нағыз жетістік 1953 жылдың көктемінде орын алды. Ұзақ жылдар бойы жасалған дайындық пен тәжірибенің нәтижесінде адам баласы алғаш рет Жердің төбесіне жетті.
Эверест шыңына алғаш дәлелді түрде жеткен екі адам:
- Эдмунд Хиллари. Жаңа Зеландиялық альпинист және бал ара өсірушісі британ экспедициясының құрамында болды. Оның мықты физикалық дайындығы мен тәжірибесі оны негізгі кандидаттардың біріне айналдырды. Табандылығы мен батылдығының арқасында ол бұл сынақты сәтті еңсере алды.
- Тенцинг Норгей. Непалдық шерпа таулы аймақтарда өмір сүріп, тауға шығуға табиғи бейімділігімен ерекшеленді. Ол Хилларидің серіктесі болып, шыңға жету барысында көп көмектесті. Оның биіктіктегі жұмыс тәжірибесі экспедицияның сәтті өтуіне зор үлес қосты.
1953 жылғы экспедиция көктемде басталды. Альпинистер әр деңгейде арнайы лагерьлер құрып, биіктікке бейімделді. Шыңды бағындыруға екі жұп қалды. Бірінші топ – Том Бордейлон мен Чарльз Эванс – 8750 метр биіктікке дейін жетіп, кері қайтуға мәжбүр болды.
Одан кейін, 29 мамыр күні, Хиллари мен Норгей шыңға соңғы шабуылға шықты. Олар «Хиллари баспалдағын» деп аталған тік жартасты белесті еңсеріп, әлемнің ең биік нүктесіне табан тіреді. Олар шың басында шамамен 15 минут болып, фотоға түсіп, естелік заттар қалдырды.
Жетістік себептері
Экспедицияның табысты болуына бірқатар маңызды факторлар ықпал етті:
- альпинистердің дұрыс бейімделуі мен логистиканың нақты жоспары;
- жаңа үлгідегі құрал-жабдықтар мен оттегі баллондарының пайдаланылуы;
- шерпалардың кәсіби көмегі мен командалық үйлесім;
- қатысушылардың жоғары деңгейдегі дайындығы;
- соңғы кезеңде ауа райының қолайлы болуы.
Бұл жағдайлар шыңға жету жолындағы барлық кедергілерді еңсеруге мүмкіндік берді.
Тарихи оқиғаның маңызы
Экспедиция жетістігі дүние жүзіне кеңінен тарады. Ол Британия патшайымы Елизавета II-нің таққа отыруымен тұспа-тұс келіп, символикалық мәнге ие болды. Эдмунд Хиллари рыцарь атағына ие болса, Тенцинг Норгей Непал мен Үндістанда батыр ретінде танылды.
Осы оқиғадан кейін альпинизм жаңа деңгейге көтерілді. Эверест бұрынғыдай жетпес шың емес, күрделі, бірақ қол жетімді мақсатқа айналды.
Қазіргі таңда да бұл шың батырлықтың, ынтымақтастықтың және қажырлы еңбектің символы болып қалуда. Эдмунд Хиллари мен Тенцинг Норгейдің жетістігі – тек спорттық емес, рухани және мәдени маңызы зор ерлік. Олар адам мүмкіндігінің шегін кеңейтіп, болашақ ұрпаққа шабыт берді. Эверестті алғаш бағындырған бұл қос батыр мәңгілікке тарихта қалды.
