Бактериялар мен микробтарды кім ашты

Айналамыздағы тіршілік алуан түрлі, оның көп бөлігін адам көзімен көру мүмкін емес. Ғасырлар бойы адамдар өздерінің айналасында көрінбейтін тірі организмдер бар екенін білмей келді. Тек ғылым дамып, арнайы құралдар пайда болған кезде ғана адамзат көзге көрінбейтін әлемнің сырын ашуға мүмкіндік алды. Бактериялар мен микробтарды зерттеудің тарихы биология мен медицинаның дамуына зор әсер еткен маңызды кезең болды. Бұл мақалада осы бірегей тіршілік иелерін алғаш зерттеген ғалымдар мен олардың ашқан жаңалықтары туралы айтылады.

Микроәлемге алғашқы қадамдар

Көптеген ғасырлар бойы ғалымдар аурулардың және шіру процесінің себептерін түсіндіруге тырысты, алайда олар өз болжамдарын тәжірибеде дәлелдей алмады. Тек алғашқы микроскоптардың пайда болуымен жағдай өзгерді.

• XVII ғасырда голландиялық шебер Антони ван Левенгук өз қолымен жасаған қарапайым микроскоп арқылы су тамшысындағы «кішкентай жануарларды» алғаш көрген адам болды;
• Левенгук алғаш рет түрлі біржасушалы организмдерді – бактерияларды, қарапайымдарды және тіпті сперматозоидтарды – толық сипаттады;
• микроскоп ойлап табылғанға дейін ғалымдар адам айналасында көзге көрінбейтін тіршілік иелері бар деп елестете де алмады.

Микроәлемді ашу ғылымда нағыз төңкеріс болды, ал Левенгуктің бақылаулары микробиология атты жаңа ғылымның негізін қалады.

Микробиологияның дамуы: негізгі тұлғалар мен жаңалықтар

Левенгуктің сенсациялық жаңалықтарынан кейін екі ғасырдай уақыт өткенде ғана микроскоптар ғылымда кеңінен қолданыла бастады. XIX ғасырдың ортасында ғалымдар қайтадан микробтар мен бактерияларға назар аударып, маңызды жаңалықтарға қол жеткізді.

1. Луи Пастер көптеген ашу, ашыту және шіру процестерінің өздігінен емес, тірі микроорганизмдер арқылы жүретінін дәлелдеді. Оның арнайы колбадағы бульонмен жүргізген тәжірибелері тіршіліктің өздігінен пайда болуы туралы теорияны жоққа шығарды және қазіргі микробиологияның іргетасын қалады.
2. Роберт Кох сібір жарасы, туберкулез және тырысқақ сияқты қауіпті аурулардың қоздырғыштарын тапты. Ол алғаш болып белгілі бір микроб пен ауру арасындағы байланысты анықтайтын ережелерді тұжырымдады. Кох бактерияларды түрлі қоректік ортада өсіріп, зерттеу әдістерін енгізді, бұл әртүрлі бактерия штаммдарын ажыратуға мүмкіндік берді.
3. Джозеф Листер Пастердің еңбектеріне сүйене отырып, хирургияда антисептика әдісін енгізді. Оның жаңалықтары арқылы отадан кейінгі өлім-жітім күрт азайды, ал медицинаның қауіпсіздік деңгейі жаңа сатыға көтерілді.

Осы ғалымдардың арқасында микробтар енді беймәлім құпия болудан қалды – олардың табиғаты түсінікті болып, жұқпалы аурулармен күресуге ғылыми негіз пайда болды.

Қазіргі замандағы бактериялар мен микробтар туралы түсінік

Ғылым мен техниканың дамуымен микроәлемді зерттеу бұрын-соңды болмаған деңгейге жетті. Қазіргі заманғы зерттеушілер жасушалардың ең ұсақ құрылымын, бактериялардың генін зерттеп, олардың қасиеттерін басқаруға мүмкіндік алды.

• заманауи микроскоптар арқылы микроорганизмдердің құрылымы атомдық деңгейде зерттеледі;
• генетикалық әдістер көмегімен миллиондаған бактерия түрлері анықталып, жіктеледі, олардың көбі бұрын белгісіз болған;
• микробтар биотехнологияда, дәрі-дәрмек жасауда, тамақ өнеркәсібінде және қоршаған ортаны тазартуда кеңінен қолданылады.

Көптеген микробтардың адамға немесе табиғатқа пайдасы зор екенін қазіргі зерттеулер анық көрсетіп отыр.

Бүгінгі таңда бактериялар мен микробтар туралы біліміміз медицина, ауыл шаруашылығы және экология саласында жаңа жетістіктерге жол ашуда. Ғалымдардың ерен еңбегі арқылы біз көзге көрінбейтін әлемнің құпияларын түсініп, оның адам өміріне әсерін бағамдай аламыз. Микробтардың ашылуы ғылымдағы көптеген маңызды жаңалықтарға негіз болды және қазіргі өркениеттің дамуын жаңа деңгейге көтерді. Жыл сайын зерттеу әдістері жаңарып, микроскопиялық әлемнің тылсым сырлары ашылып, адамзат үшін қауіпсіз әрі дені сау өмір сүруге жол ашылуда.