Египетте пирамидалар қалай салынған

Мыңдаған жылдар бойы адамзат уақыт пен өзгерістерге төтеп бере алатын із қалдыруға ұмтылды. Ауқымды сәулет құрылыстары әрдайым сенімнің, биліктің және әлем туралы түсініктің көрінісі болды. Осындай ескерткіштердің ішінде Ніл өзенінің жағасында орналасқан алып тас құрылыстар ерекше көзге түседі. Олардың көлемі мен дәлдігі әлі күнге дейін таңданыс тудырып, түрлі болжамдар мен ғылыми пікірталастарға себеп болып келеді. Бұл нысандардың қалай пайда болғанын түсіну үшін тек құрылыс әдістерін ғана емес, көне қоғамның ұйымдасуын да қарастыру қажет.

Пирамидалардың тарихи мәні мен мақсаты

Пирамидаларды салу Ежелгі Египеттің діни дүниетанымымен тығыз байланысты болды. Перғауын жер бетіндегі құдайдың бейнесі саналып, оның өлгеннен кейінгі өмірі денесінің және қабірінің сақталуына тәуелді деп есептелді. Сол себепті жерлеу орындары аса ірі әрі салтанатты етіп тұрғызылды. Археологиялық деректер құрылыстың қасиетті мағынаға ие болғанын және қатаң қағидаларға бағынғанын көрсетеді.

Жұмыстар басталмас бұрын абыздар мен сәулетшілер болашақ құрылыстың пішінін, бағытын және өлшемдерін анықтады. Негізгі бағдар ретінде дүниенің төрт тарабы мен аспан денелерінің қозғалысы пайдаланылды. Бұл дәлдік астрономиялық білімнің жоғары деңгейін дәлелдейді. Осындай тәсіл пирамиданы жай ғана қабір емес, ғарыштық тәртіптің белгісіне айналдырды.

Құрылыс материалдары және алаңды дайындау

Құрылыстың негізгі материалы ретінде жақын маңдағы кен орындарынан алынған әктас қолданылды. Ішкі камералар үшін беріктігі жоғары гранит пайдаланылып, ол алыс аймақтардан жеткізілді. Құрылыс алаңын дайындау ұзақ уақытты талап етіп, нақты өлшеулерге негізделді. Жер беті судың көмегімен тегістеліп, қарапайым, бірақ тиімді деңгейлер жасалды.

Жұмысқа кіріспес бұрын шеберлер бірнеше маңызды мәселені шешті:

• өзенге жақын әрі топырағы берік орынды таңдау, бұл тасты тасымалдауды жеңілдетті;
• дүниенің төрт бағыты мен болашақ биіктікті ескере отырып, негізді белгілеу;
• жұмысшыларға арналған уақытша қоныстар мен жолдарды ұйымдастыру;
• мыс, ағаш және тастан жасалған құралдарды алдын ала дайындау.

Әрбір дайындық кезеңі қателік қаупін азайтып, құрылыстың ғасырлар бойы мызғымай тұруына мүмкіндік берді. Қазіргі зерттеулер дәл осы мұқият ұйымдастырудың арқасында ірі ауытқулардың болмағанын көрсетеді. Мұндай негізсіз кейінгі әрекеттер нәтижесіз болар еді.

Еңбек ұйымдастыруы және жұмысшылардың рөлі

Ұзақ уақыт бойы пирамидаларды құлдар салды деген пікір таралған болатын. Алайда археологиялық деректер бұл көзқарасты жоққа шығарады. Құрылысшылардың қоныстарынан тұрғын үйлер, медициналық көмек белгілері және тұрақты азық-түлікпен қамтамасыз ету іздері табылды. Адамдар көбіне Ніл тасып, егіншілік уақытша тоқтаған маусымда еңбек етті.

Жұмысшылар топтарға бөлініп, әрқайсысы нақты міндет атқарды. Мұндай жүйе қазіргі еңбек бөлінісіне ұқсап, жалпы тиімділікті арттырды. Процесті тәжірибелі шеберлер бақылап, қалау сапасын қадағалады. Осындай үйлесімді ұйымдастыру бейберекетсіздікке жол бермеді.

Тас блоктарды тасымалдау және көтеру тәсілдері

Ең көп талқыланатын сұрақтардың бірі ауыр тас блоктардың қалай жеткізілгеніне қатысты. Көне шеберлерде заманауи крандар болмағанымен, олар физиканың қарапайым заңдарын тиімді қолданды. Тастар ағаш шаналарға қойылып, ылғалдандырылған құмның үстімен сүйрелді. Тәжірибелер судың үйкелісті азайтып, қозғалысты жеңілдететінін дәлелдеді.

Блоктарды жоғары көтеру үшін топырақтан жасалған рампалар пайдаланылды. Олардың құрылысына қатысты бірнеше болжам бар және әрқайсысының археологиялық негізі кездеседі. Ең кең таралған нұсқаларды төмендегідей сипаттауға болады.

1. Тік рампа тастарды ең жоғары деңгейлерге біртіндеп тартуға мүмкіндік берді. Бұл әдіс көп материалды қажет етті, бірақ қарапайымдылығымен ерекшеленді. Кейбір пирамидалардың маңынан осындай құрылымдардың іздері табылған.
2. Ирек пішінді рампа құрылысты айнала орналасып, тас көтеруді кезең-кезеңімен жүзеге асырды. Мұндай тәсіл материалды үнемдеп, жұмысты жеңілдетті. Жекелеген нысандардың сәулеттік ерекшеліктері осы нұсқаны қолдайды.
3. Ішкі рампа пирамиданың өз ішінде орналасты. Бұл болжам кейбір ескерткіштер маңында сыртқы үйінділердің болмауын түсіндіреді. Қазіргі томографиялық зерттеулер ішкі қуыстарды анықтап, бұл пікірді күшейтеді.

Қай әдіс қолданылса да, көтеру жұмысы дәл үйлестіруді және үлкен күшті талап етті. Кез келген қателік бүкіл қалау құрылымына қауіп төндіруі мүмкін еді. Сол себепті бақылау үздіксіз жүргізілді.

Қалаудың дәлдігі және сәулеттік шешімдер

Пирамидалардың басты жұмбақтарының бірі тас блоктардың мінсіз үйлесуі болып саналады. Кей жерлерде аралықтар соншалықты тар, тіпті пышақтың жүзін салу мүмкін емес. Мұндай нәтижеге беттерді тегістеу және геометрияны мұқият тексеру арқылы қол жеткізілді. Қарапайым өлшеу құралдары қолданылғанымен, олардың пайдаланылу дәлдігі таңғаларлық.

Ішкі кеңістіктер жүктемені дұрыс бөлу қағидасына сай жобаланды. Камералар мен дәліздер жоғарғы қабаттардың салмағын негізге біркелкі таратуға мүмкіндік берді. Хеопс пирамидасындағы жерлеу камерасының үстіндегі арнайы жеңілдету жүйесі соның айқын мысалы. Мұндай шешім құлау қаупін болдырмай, құрылыстың ұзақ сақталуын қамтамасыз етті.

Құрылыс барысының қоғам үшін маңызы

Пирамидаларды салу үдерісі әлеуметтік тұрғыдан да үлкен рөл атқарды. Ол халықты ортақ мақсатқа біріктіріп, билеушінің беделін күшейтті. Құрылысқа қатысу құдайларға және мемлекетке қызмет ету ретінде қабылданды. Бұл сезім адамдардың өздерін ұлы істің бір бөлігі ретінде тануына ықпал етті.

Сонымен қатар ауқымды жобалар қолөнердің, медицинаның және басқару жүйесінің дамуына серпін берді. Құрылыс кезінде жинақталған тәжірибе күнделікті өмірдің басқа салаларында қолданылды. Осылайша пирамидалар сенім нышаны ғана емес, өркениеттік ілгерілеудің де қозғаушы күшіне айналды.

Бүгін пирамидаларға көз салғанда, оларды тұрғызуға кеткен еңбектің ауқымын елестету оңай емес. Бұл ескерткіштер білімнің, тәртіптің және ұжымдық еңбектің үйлесімінен қандай нәтижеге қол жеткізуге болатынын көрсетеді. Ежелгі египеттіктер күрделі техникасыз-ақ мәңгілік нысандар жасай алды. Олардың тәжірибесі инженерлік ойдың тек машиналарға емес, табиғатты түсінуге және бірлескен әрекетке тәуелді екенін дәлелдейді.