Кемпірқосақ атмосфера жай-күйі туралы не көрсетеді

Табиғатта көз тартарлық әрі ерекше құбылыстар аз емес. Солардың ішінде кемпірқосақ – бала кезден таныс, әдемілігімен тамсандыратын құбылыс. Бұл түрлі түсті доға тек эстетикалық әсер ғана емес, сонымен бірге атмосферада болып жатқан процестердің айнасы бола алады. Оның пайда болуы кездейсоқ емес, әрі белгілі бір жағдайларды қажет етеді. Осы мақалада біз кемпірқосақтың қалай түзілетінін, ол арқылы не білуге болатынын және оның ауа райына байланысты белгілерін қарастырамыз.

Кемпірқосақ қалай пайда болады

Кемпірқосақ – күн сәулесінің ауада ілінген су тамшыларына түсуінен пайда болатын оптикалық құбылыс. Күн сәулесі тамшы ішіне кіріп, сынуға ұшырап, шағылысып және қайта сынған соң сыртқа шығады. Осы кезде жарық түрлі ұзындықтағы толқындарға бөлініп, жеті түсті спектр қалыптастырады.

Кемпірқосақ пайда болуы үшін мынадай жағдайлар қажет:

• күн көкжиектен тым биік болмауы тиіс;
• ауада біршама ірі және тұрақты пішіндегі су тамшылары болуы керек;
• бақылаушы күн мен жаңбыр арасындағы дұрыс бұрышта орналасуы қажет;
• жарық жеткілікті жарықтықта болуы тиіс, әйтпесе түс ажыратылмайды.

Неғұрлым тамшылар ірі және біркелкі болса, соғұрлым доға анық әрі түстері қанық болады.

Кемпірқосақ атмосфера туралы не айтады

Кемпірқосақ тек әдемі көрініс қана емес, сонымен қатар ауадағы жағдай туралы да белгілі бір ақпарат береді. Оның түсі, жарықтығы мен орналасуы арқылы атмосфералық жағдайларға баға беруге болады.

Мысалы:

• анық әрі ашық түсті кемпірқосақ көбіне жазғы жаңбырдан кейін пайда болады;
• қосарлы кемпірқосақ ауада көп мөлшерде су тамшысы барын көрсетеді;
• көмескі және әрең байқалатын доға – тұман немесе булану нәтижесі болуы мүмкін;
• кешкі уақытта пайда болған кемпірқосақ – жаңбырдың тоқтағанын білдіреді;
• таңертең көрінген кемпірқосақ алда жаңбыр күтіп тұрғанын білдіруі мүмкін.

Осылайша, кемпірқосаққа мұқият назар аудару арқылы ауа райының беталысын шамалап айтуға болады.

Кемпірқосақ түрлері және олардың ерекшеліктері

Кемпірқосақ әрқашан бірдей болмайды. Түрлі жағдайларда оның пішіні мен құрылымы өзгеше болуы мүмкін. Бұл атмосферадағы су буының таралуы мен жарық сәулесінің түсу бұрышына байланысты.

Кемпірқосақтың негізгі түрлері мыналар:

1. Негізгі (біріншілік) кемпірқосақ. Бұл – жиі кездесетін классикалық түрі. Оның сыртқы жағы қызыл түспен, ішкі жағы күлгінмен шектеледі. Ол су тамшысының ішіндегі бір мәрте шағылысу нәтижесінде пайда болады.
2. Қосарлы кемпірқосақ. Бұл түр екі рет шағылысқан жарықтан түзіледі. Онда түстер кері ретпен орналасады, ал доға едәуір кең әрі күңгірт болады.
3. Қосымша кемпірқосақтар. Негізгі доғаның ішінде бір-екі әлсіз, бозаң түсті сызықтар көрінуі мүмкін. Бұл толқын интерференциясынан туындайды және біркелкі ұсақ тамшылар болғанда байқалады.
4. Тұманды кемпірқосақ. Бұл түр өте ұсақ су тамшылары бар жағдайда, мысалы тұманда, пайда болады. Оның түсі байқалмайды, көбіне ақ немесе сұрғылт арка түрінде көрінеді.
5. Шеңберлі кемпірқосақ. Тек биіктен, мысалы ұшақтан, толық шеңбер түрінде көруге болады. Ол бақылаушының көлеңкесінің айналасында пайда болады.

Осы түрлердің әрқайсысы атмосферадағы күрделі оптикалық құбылыстарды көрсетеді.

Кемпірқосақтың жарықтығына не әсер етеді

Кемпірқосақтың қаншалықты жарық әрі анық болатынына бірнеше фактор ықпал етеді. Кейбір доғалар қанық, ал кейбіреулері әрең байқалады. Мұның бәрі жарықтың сыну бұрышы, су тамшыларының мөлшері мен ауа құрамына байланысты.

Негізгі факторлар:

• күннің көкжиекке қатысты бұрышы;
• ауа тазалығы мен мөлдірлігі;
• су тамшыларының біркелкілігі мен көлемі;
• шаң, түтін немесе басқа бөлшектердің болуы;
• жарық деңгейі және фондық жарықтың таралуы.

Сондай-ақ атмосферадағы ылғалдылық жоғары болғанда кемпірқосақ ұзағырақ сақталуы мүмкін.

Кемпірқосақ – көркем көрініс қана емес, сонымен бірге табиғаттағы жағдайлар туралы ескерту беретін табиғи индикатор. Ол атмосфераның тазалығын, ылғалдылық деңгейін және алдағы ауа райының сипатын көрсетеді. Түрлі формалары мен оптикалық ерекшеліктері арқылы кемпірқосақ бізге ауадағы физикалық процестер туралы қызықты мәлімет береді. Табиғатты бақылау арқылы адам көптеген жайттарға көз жеткізіп, табиғатпен үйлесімде өмір сүруді үйрене алады.