Маржан рифтері неге түсін жоғалтады

Теңіз түбіндегі маржан рифтері өзінің жарқын түстерімен, алуан түрлі пішіндерімен адамзатты ғасырлар бойы тамсандырып келеді. Дегенмен соңғы жылдары ғалымдар мен табиғатты сүйетін жандар бұл әсемдіктің жоғалып бара жатқанына алаңдаулы. Көптеген аймақтарда маржандар бұрынғыдай түрлі-түсті емес, ағарып, өңсізденіп бара жатыр. Бұл құбылыс жай эстетикалық мәселе емес, тұтас экожүйенің әлсіреу белгісі болуы мүмкін. Маржандардың түсін неге жоғалтатынын түсіну үшін олардың өмір сүру ерекшелігі мен қоршаған ортаның әсерін қарастыру қажет.

Маржандарға түс беретін не?

Маржан полиптерінің ішкі құрылымында өмір сүретін ерекше балдырлар рифтерге түрлі түстер береді. Бұл симбиотикалық байланыс олардың тіршілігі үшін өте маңызды.

• зооксантеллалар деп аталатын микробалдырлар маржан тіндерінің ішінде тіршілік етеді;
• олар фотосинтез арқылы маржандарға қоректік заттар өндіреді;
• маржандар мен балдырлар арасындағы алмасу процесі теңіздегі тіршілікке бейімделуге көмектеседі;
• жарқын түс осы балдырлардағы және маржанның өзіндегі пигменттерге байланысты;
• ортаның өзгеруі симбиозды бұзып, түс жоғалуына әкеледі.

Егер зооксантеллалар жойылып немесе полиптерді тастап кетсе, маржан ағарып, жартылай мөлдір күйге өтеді де, оның әктас қаңқасы көріне бастайды.

Маржандардың түс жоғалту себептері

Маржандардың түссізденуі «ағару» немесе «обесцвечивание» деп аталады. Бұл құбылыс уақытша болуы мүмкін, бірақ кейде қайтымсыз салдарға алып келеді.

1. Су температурасының көтерілуі маржандарға күйзеліс тудырады. Тіпті 1–2 градусқа өзгеру зооксантеллалардың өліміне немесе кетуіне себеп болады.
2. Күн радиациясының күшеюі, әсіресе су деңгейінің төмендеуімен қатар жүрсе, ультракүлгін сәуле арқылы жасушаларды зақымдайды.
3. Теңіз суының ауыр металдармен, мұнаймен және басқа да ластағыштармен улануы полиптердің тіршілік әрекетіне зиян келтіреді.
4. Атмосферадағы көмірқышқыл газының артуы мұхитты қышқылдандырып, маржандардың қаңқасын әлсіретеді және стресске төзімділігін төмендетеді.
5. Тұздылықтың күрт өзгеруі, дауылдар және күшті ағындар маржан экожүйелеріне тұрақсыздық әкеліп, симбиозды бұзады.

Бұл факторлардың әрқайсысы өз алдына қауіпті, ал бір уақытта әсер етсе, маржандар тез арада ағарып, тіршілігін тоқтатуы мүмкін.

Түс жоғалтудың салдары қандай

Маржандардың өңсізденуі тек сұлулықтың жоғалуы емес. Бұл теңіз экожүйесінің әлсіреуінің алғашқы белгісі.

• ағарған рифтер фотосинтез және қоректік алмасу функциясынан айырылады;
• полиптер әлсіреп, маржан колониясы біртіндеп өле бастайды;
• рифтер жоғалса, оларды паналайтын балықтар мен басқа теңіз жануарлары да жойылады;
• теңіз туризмінен табыс табатын елдер экономикасы үлкен шығынға ұшырайды;
• рифтер жағалау сызығын дауылдан қорғау қызметін де атқарады, сондықтан олардың жойылуы экожүйеге тұтастай қауіп төндіреді.

Маржандардың ағаруы — жаһандық климаттың өзгеруінің айқын әрі алаңдатарлық сигналы.

Маржандарды қалай қорғауға болады

Бүгінгі таңда маржан рифтерін қорғаудың бірнеше жолы бар. Олар бір уақытта жергілікті әрекетті де, халықаралық ынтымақтастықты да қажет етеді.

1. Жылу эффектісін тудыратын парниктік газдар мөлшерін азайту климатты тұрақтандыруға көмектеседі. Бұл мұхиттағы температураның көтерілуін тежеуге мүмкіндік береді.
2. Экологиялық жағынан сезімтал аймақтарда балық аулауға тыйым салу рифтердің қалпына келуіне жағдай жасайды. Қорғалатын теңіз аймақтарында оң өзгерістер бірнеше жыл ішінде байқалады.
3. Теңізге төгілетін лас суларды азайту және жағалауды тазалау су сапасын жақсартып, маржандардың тіршілігіне қолайлы орта қалыптастырады.
4. Арнайы платформаларға маржандардың бөліктерін қайта отырғызу арқылы рифтерді қалпына келтіру жобалары сәтті нәтиже беріп жүр. Бұл әдіс рифтер қатты зақымданған өңірлерде тиімді.
5. Жергілікті халық пен туристер арасында ақпараттық жұмыстар жүргізу арқылы маржандарды қорғауға деген жауапкершілік артады. Табиғатты түсінген адам оны бұзбайды.

Тиімді шаралар қабылданса, маржан рифтерін сақтап қалуға мүмкіндік бар.

Маржандардың түссізденуі — теңіз табиғатының бізге беріп тұрған дабылы. Бұл процесс климаттық өзгерістермен тікелей байланысты және теңіз тіршілігінің болашағына қауіп төндіреді. Егер біз бүгін әрекет етпесек, ертең бұл әсем әлемді тек естеліктерден ғана танитын боламыз. Дегенмен адамзаттың қолында маржандарды аман алып қалуға қажетті білім мен технология бар, тек соны дер кезінде іске асыру маңызды.