Аралар гүлдерді қалай есте сақтайды

Жәндіктер әлемі өз күрделілігімен және үйлесімділігімен таңғалдырады. Ұя ішінде өмір сүретін кішкентай тіршілік иелері табиғи интеллект пен ерекше қабілеттерге ие. Аралар тек бал жинап қана қоймай, нектар мол өсімдіктердің орнын есте сақтап, сол жерге қайта оралады. Олардың мінез-құлқы есте сақтау, түсті қабылдау, кеңістікте бағдарлану және ұжымдық әрекет сияқты қабілеттердің үйлесімін көрсетеді. Аралардың гүлдерді қалай есте сақтайтынын түсіну үшін олардың көру жүйесін, есте сақтау тетіктерін және табиғи навигациясын қарастыру қажет.

Аралардың түсті қабылдау ерекшелігі

Аралардың көру жүйесі адамдікінен өзгеше. Олар айналаны мыңдаған ұсақ линзадан тұратын фасеттік көз арқылы көреді, әр линза жарықты өз бұрышымен қабылдайды. Адам көре алмайтын ультракүлгін сәулелерді ажырата алады, бірақ қызыл түсті мүлде көрмейді.

• аралар үшін көк, күлгін және сары түстер ерекше тартымды, себебі олар ультракүлгін диапазонда анық көрінеді;
• аралар тозаңдандыратын өсімдіктерде көбіне тек ультракүлгін сәуледе байқалатын ерекше өрнектер бар, бұл нектарға апаратын «жолкөрсеткіш» іспетті қызмет атқарады;
• осындай көру ерекшелігі оларға қажетті гүлді тез табуға көмектеседі;
• жарық пен көлеңке өзгерсе де, олар таныс пішінді оңай тани алады.

Мұндай түстік қабылдау энергияны үнемдеп, тиімді бал жинауға жағдай жасайды.

Кеңістікте бағдарлану және жады

Аралар бағыттан жаңылмай, ұясынан бірнеше шақырым қашықтықта ұшып жүре алады.
Олардың жады түсті ғана емес, нысандардың кеңістіктегі орналасуын да сақтайды.
Бағдарлану үшін күннің бағытына, желдің сипатына және жер бедеріне сүйенеді.

1. Ара нектарға бай гүл тапқанда, ұяға оралып, ерекше «билеу» арқылы серіктеріне жолды көрсетеді. Бұл қимыл бағыт пен арақашықтық туралы ақпарат береді.
2. Бағдар күннің орналасуына байланысты анықталады, ал бұлтты күндері ішкі биологиялық сағат көмектеседі.
3. Есте сақтау қабілеті бірнеше күнге созылады, сондықтан олар бұрын зерттеген бағыттарын қайта пайдалана алады.
4. Бірнеше рет ұшып барған соң, аралар санасында бүкіл аумақтың картасы қалыптасады, оған егістіктер мен ағаштар да кіреді.

Осы навигациялық жүйе мен ұжымдық ақпарат алмасу олардың мінсіз ұйымшылдығын көрсетеді.

Гүлдер жайлы ақпараттың есте сақталуы

Зерттеулер көрсеткендей, аралар түстер мен иістерді сыйақымен байланыстырып үйренеді.
Егер өсімдік мол нектар берсе, оның түсі мен иісі ұзақ уақыт бойы есте қалады.
Бұл процесс жеке көрумен ғана емес, бірнеше сезімнің үйлесуімен байланысты.

• гүлдің иісі «еске түсіруші белгі» ретінде қызмет етеді;
• нектардың дәмі жағымды әсер қалдырып, ақпараттың бекітілуін күшейтеді;
• гүлдің пішіні мен түсінің үйлесімі тұрақты тану бейнесін қалыптастырады;
• аралар ондаған реңкті ажыратып, өнімсіз өсімдіктерден аулақ болуды үйренеді.

Осылайша олар тиімді бағыттарды таңдап, уақыт пен күшін үнемдейді.

Ара жадының экожүйедегі рөлі

Нақты есте сақтау қабілеті болмаса, аралар өсімдіктерді тиімді тозаңдандыра алмас еді.
Гүлдерді және олардың орналасуын тану қабілеті табиғаттағы тепе-теңдікті сақтауға көмектеседі.
Әрбір ара өз міндетін атқарып, бүкіл ұя үйлесімді жұмыс істейді.

1. Белгілі бағыттарды қайталау өсімдіктердің тұрақты тозаңдануын қамтамасыз етеді және өнімді арттырады.
2. Танымал гүлдерге қайта оралу өсімдік түрлерінің сақталуына және көбеюіне ықпал етеді.
3. Аралар азық азайған аймақтардан аулақ болып, экожүйенің тепе-теңдігін сақтайды.
4. Осындай мінез-құлық биологиялық әртүрліліктің тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Аралардың кішкентай миы күрделі танымдық процестерді жүзеге асырып, бүкіл түрдің өмір сүруін қамтамасыз етеді.

Аралардың гүлдерді есте сақтау қабілетін зерттеу ғалымдарға биологиялық навигация мен жасанды интеллект саласында жаңа идеялар береді. Табиғат мінсіз үйлесім мен тиімділіктің үлгісін көрсетеді. Аралардың мінез-құлқы жады мен үйрену тек адамға тән емес екенін, ол тіршіліктің барлық түріне ортақ бейімделу тетігі екенін дәлелдейді.