Халық көтерілісінің қаһарманы Амангелді Иманов туралы 24 қызықты дерек

Қазақ халқының тарихы ерлік пен рух биіктігінің сан үлгісіне толы. Сол ерлердің арасында Амангелді Имановтың есімі айрықша орын алады. Ол – ХХ ғасырдың басындағы халық көтерілісінің жетекшісі, ел тәуелсіздігі мен әділдік жолында күрескен батыр. Оның есімі еркіндік пен бірліктің символына айналды. Амангелді тек қарумен соғысқан жауынгер емес, халқының намысын қорғаған рухани тұлға еді. Төменде батырдың өмірі мен қызметіне қатысты ең қызықты жиырма төрт дерек ұсынылады.

1. Амангелді Иманов 1873 жылы Торғай уезінде, қазіргі Қостанай облысы аумағында дүниеге келген. Ол қарапайым шаруа отбасында өсіп, бала кезінен халық тұрмысын жақсы түсінген.
2. Жастайынан әділдік пен батылдық қасиеттерімен көзге түсті. Қару ұстауды ерте меңгеріп, ұйымдастырушылық қабілетін танытты.
3. Оның алғашқы ұстаздары ауыл қариялары болды. Солардан ел тарихын, дәстүр мен шешендік өнерді үйренді.
4. Жас кезінде ауыл арасындағы дауларды шешуге араласып, ел ішінде бедел жинады.
5. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске Ресей патшалығының тыл жұмысына қазақтарды күштеп алу туралы жарлығы себеп болды. Бұл әділетсіз шешім халықтың ашу-ызасын туғызды.
6. Көтеріліс Торғай даласынан басталып, бүкіл қазақ жеріне тарады. Амангелді қозғалыстың басты ұйымдастырушысы әрі бас қолбасшысы болды.
7. Ол мыңдаған сарбаздан тұратын өз жасағын құрды. Қару-жарақ жетіспесе де, ел бірлігі мен рухының күші олардың сенімін арттырды.
8. Амангелді партизандық соғыс тәсілін қолданды. Бұл тактика патша әскеріне қарсы тиімді соғысуға мүмкіндік берді.
9. Оның әскери тәртібі қатал әрі әділ болды. Сарбаздарынан тәртіп пен қарапайым халыққа құрмет көрсетуді талап етті.
10. Торғай мен Ырғыз маңындағы шайқастарда оның жасағы патша әскеріне үлкен шығын келтірді.
11. Көтеріліс кезінде ел ішінде өзіндік басқару жүйесі құрылды. Онда ақсақалдар кеңесі мен халық милициясы жұмыс істеді.
12. 1917 жылғы Ақпан төңкерісінен кейін Амангелді халық билігін қолдап, әділ жер бөлінісі идеясын жақтады.
13. Ол қазақ руларының бірігуін насихаттап, тек бірлік арқылы ғана тәуелсіздікке жетуге болатынын айтты.
14. 1918 жылы ол Кеңес өкіметін қолдап, Торғай комиссары қызметін атқарды.
15. Батыр халықты тек күреске емес, білімге де шақырды. Ол жастарды сауат ашуға, жаңа білім игеруге үндеді.
16. Амангелді тек өз сарбаздары арасында емес, қарсыластары арасында да құрметке ие болды. Оны батылдығы мен әділдігі үшін бағалады.
17. Ол өмір бойы әлсізді қорғап, әділет жолынан таймады. Халық оны «әділ батыр» деп атады.
18. 1919 жылы Амангелді Иманов жұмбақ жағдайда қаза тапты. Оның өліміне байланысты бірнеше нұсқа бар, бірақ нақты дерек сақталмаған.
19. Батырдың ерлігі мен есімі халық жадында аңызға айналды. Қазақтар ол туралы жырлар мен дастандар шығарды.
20. Кеңес дәуірінде ол ұлттық-азаттық қозғалыстың ресми танылған қаһарманы болды.
21. 1939 жылы Алматыда «Амангелді» атты көркем фильм түсірілді. Бұл қазақ кино өнерінің алғашқы ірі туындысы саналады.
22. Қазақстанның көптеген қалаларында батырға арналған ескерткіштер орнатылған, ал оның атымен мектептер мен көшелер аталады.
23. Тарихшылар Амангелдінің күресін қазақ халқының ұлттық сана-сезімін оятқан маңызды кезең деп бағалайды.
24. Бүгінде оның бейнесі ел бірлігі мен еркіндіктің нышаны ретінде құрметтеледі. Амангелді Имановтың есімі мәңгі қазақ халқының жүрегінде сақталады.

Амангелді Иманов – елінің тағдыры үшін жанын қиған нағыз халық батыры. Оның ерлігі ұлт рухын көтеріп, әділдік пен тәуелсіздік идеясын мәңгілікке қалыптастырды. Батырдың өмір жолы әр ұрпаққа үлгі болып қала береді. Ол күрескердің ғана емес, намыс пен адалдықтың да символы ретінде қазақ тарихында өшпес із қалдырды.