Гватемала және Майя мәдениеті туралы 16 қызықты фактілер

Орталық Америка табиғат пен көне тарих ерекше тоғысқан аймақ ретінде белгілі. Бұл өңірде тропикалық ормандар жанартаулармен қатар орналасып, қазіргі қалалар археологиялық ескерткіштердің маңында дамып келеді. Осындай елдердің ішінде Гватемала айрықша орын алады, өйткені оның болмысы майя өркениетінің мұрасымен тығыз байланысты. Бұл мәдениет артында тек алып ғимараттардың қирандыларын ғана емес, бүгінге дейін сақталған тірі дәстүрлерді де қалдырды. Осындай ерекшеліктерді түсіну елге тек туристік бағыт ретінде емес, тарихи құбылыс ретінде қарауға мүмкіндік береді. Төмендегі деректер Гватемаланың майя әлемімен байланысын тереңірек ашып көрсетеді.

1. Гватемала классикалық майя өркениетінің негізгі орталықтарының бірі саналады. Ел аумағында саяси және діни маңызы зор болған ондаған ірі қала орналасқан. Олардың көпшілігі еуропалықтар Америкаға келгенге дейін гүлденген.
2. Тикаль қаласы майя мемлекеттерінің ең қуатты орталықтарының бірі болған. Оның пирамидалары ну орман үстінен асқақтап, билеушілердің күшін бейнелеген. Қазіргі таңда бұл кешен әлемдік мұра тізіміне енгізілген.
3. Майя өркениеті дамыған жазу жүйесіне ие болды. Олар күрделі иероглифтер арқылы тарихи оқиғаларды, рәсімдерді және астрономиялық бақылауларды тіркеген. Бұл мәтіндердің бір бөлігі тек XX ғасырда ғана оқыла бастады.
4. Майя күнтізбесі жоғары дәлдігімен ерекшеленді. Ол аспан денелерінің қозғалысын бақылауға негізделіп, тұтылуларды болжауға мүмкіндік берген. Осы жүйенің кейбір элементтері ғалымдарды әлі де қызықтырып келеді.
5. Қазіргі Гватемала көптілді мемлекет болып табылады. Испан тілінен бөлек, мұнда майя тобына жататын жиырмадан астам тіл ресми түрде танылған. Көптеген тұрғындар оларды күнделікті қарым-қатынаста қолданады.
6. Таулы өңірлердегі дәстүрлі киімдер терең мағыналық мазмұнға ие. Өрнектер мен түстер адамның қай қауымға жататынын көрсетеді. Бұл белгілер ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырады.
7. Майя халқы астрономияға айрықша мән берген. Олар ғибадатханалар мен бақылау құрылыстарын күн тоқырауы мен күн теңелуіне дәл бағыттап салған. Мұндай нысандар егіншілік мерзімдерін анықтауға көмектескен.
8. Жүгері майя мәдениетінде басты орын алған. Ол қасиетті өсімдік ретінде қабылданып, негізгі тағам көзі болған. Мифология бойынша, адам баласы жүгері қамырынан жаратылған деп есептеледі.
9. Жанартаулық белсенділік Гватемаланың табиғи келбетін қалыптастырды. Елде отыздан астам жанартау бар, олардың кейбірі әлі де әрекет етеді. Осындай үдерістер жер бедерін өзгертіп, құнарлы топырақтың пайда болуына әсер етті.
10. Атитлан көлі әлемдегі ең көркем көлдердің бірі ретінде танылады. Ол жанартаулармен қоршалып, майя дәстүрлері айқын сақталған ауылдармен шектеседі. Жергілікті халық үшін бұл су айдыны рухани маңызға ие.
11. Майяның кейбір салт-дәстүрлері қазіргі мәдениетте сақталған. Олар отаршылдық кезеңде енген католиктік рәсімдермен қатар қолданылады. Осындай үйлесім діни тәжірибенің бірегей үлгісін қалыптастырды.
12. Майя сәулет өнері сатылы пирамидаларды қолдануымен ерекшеленді. Бұл құрылыстар ғибадат орны ғана емес, жер мен аспан арасындағы байланыстың нышаны болған. Оларды тұрғызу жоғары деңгейдегі ұйымдастыруды талап етті.
13. Гватемалада көне білімді сақтап отырған қауымдар әлі де бар. Шамандар мен рухани жетекшілер дәстүрлі емдеу мен болжау тәсілдерін қолданады. Бұл тәжірибелер майя дүниетанымына негізделген.
14. Майя мәдениетінде тас пен ағашқа ою салу өнері кең дамыды. Шеберлер билеушілер мен құдайларды бейнелейтін стелалар жасаған. Мұндай туындылар құнды тарихи дерек көзі болып саналады.
15. Гватемала асханасы көне мәдени ықпалын айқын көрсетеді. Тағамдарда жүгері, бұршақ және ащы дәмдеуіштер жиі пайдаланылады. Кейбір рецептер ғасырлар бойы дерлік өзгермеген.
16. Майя мұрасы елдің ұлттық болмысының маңызды бөлігіне айналған. Ол әлемнің түкпір-түкпірінен зерттеушілер мен саяхатшыларды тартады. Осындай қызығушылық мәдени ескерткіштерді сақтауға мүмкіндік береді.

Гватемала көне өркениет қазіргі өмірмен астасып жатқан сирек мемлекеттердің бірі болып табылады. Майя мәдениеті толық жоғалып кетпей, жаңа жағдайларға бейімделіп, жалғасын тапты. Бұл мұра елдің ерекше келбетін және мәдени алуан түрлілігін қалыптастырады. Осындай деректерді білу тарихтың қазіргі заманға қалай әсер ететінін тереңірек түсінуге жол ашады. Дәл осы уақыттар тоғысынан Гватемаланың айрықша құндылығы көрінеді.