Өлі теңіз туралы 32 қызықты деректер

Жер шары кереметке толы, ал табиғаттың тылсым құбылыстары адамзатты әлі күнге дейін таңғалдырып келеді. Сондай ерекше орындардың бірі — Өлі теңіз. Бұл табиғи айдын аңызға айналған тарихымен, ғылыми ерекшеліктерімен және шипалы қасиеттерімен танымал. Оның суы, ауасы және жағалауы ғажайып сипаттарға ие әрі денсаулыққа пайдалы элементтерге бай. Өлі теңізді зерттеу арқылы адамзат табиғи процестерді терең түсіне алады және аймақтың географиясын жақсырақ ұғынады. Төменде осы теңіз жайлы ең қызықты 32 факт берілген. Олар бұл ерекше жердің мәнін жан-жақты ашып көрсетеді.

1. Өлі теңіз кәдімгі теңіз емес, ағынсыз әрі тұйық тұзды көл. Ол мұхитпен байланысы жоқ және айналасы таулар мен шөлейттермен қоршалған.
2. Бұл көл Жер бетіндегі ең төмен орналасқан нүктеде орналасқан – оның беті дүниежүзілік мұхит деңгейінен шамамен 430 метр төмен жатыр.
3. Өлі теңіз суының тұздылығы мұхиттардан 9 есе жоғары. Осындай жоғары концентрацияда тіршілік иелерінің өмір сүруі мүмкін емес, сондықтан оны «өлі» теңіз деп атайды.
4. Судың құрамындағы тұз бен минералдар соншалық көп, адам оның бетінде еш күш жұмсамай-ақ жүзе алады. Дене автоматты түрде су бетінде қалқып тұрады.
5. Барлық тіршілікке жарамсыз көрінгенімен, Өлі теңіз суында кейбір микроағзалар, соның ішінде археялар өмір сүреді. Олар жоғары тұзды ортаға бейімделген.
6. Бұл көлдегі тұз мөлшері кейде әр литр суға 340 граммға дейін жетеді. Мұндай деңгейдегі тұздылық әлемде сирек кездеседі.
7. Өлі теңіз Израиль мен Иордания елдерінің шекарасында орналасқан. Екі мемлекет те оның жағасында туризм мен өнеркәсіпті дамытып отыр.
8. Судың құрамында бром, калий, магний сияқты сирек минералдар бар. Бұл элементтер медицина мен косметологияда кеңінен пайдаланылады.
9. Теңіз жағалауынан алынатын балшық емдік қасиетке ие. Ол тері ауруларын емдеу үшін және сұлулық салондарында жиі қолданылады.
10. Мұндағы тұздылық соншалық, адам батып кетуі мүмкін емес. Қимылсыз жатсаңыз да денеңіз су бетінде қалады.
11. Соңғы жылдары Өлі теңіз көлемі жылдан жылға азайып келеді. Бұған негізгі себеп – Иордан өзенінің суын ауыл шаруашылығы мен тұрмыстық қажеттіліктерге пайдалану.
12. Теңіз түбі Сирия–Африка тектоникалық жарылысының бір бөлігі болып табылады. Сондықтан бұл аймақ сейсмикалық белсенділігімен ерекшеленеді.
13. Теңіз деңгейінен төмен орналасқандықтан, мұнда ауадағы оттегі мөлшері жоғары. Бұл тыныс алу жүйесі үшін пайдалы болуы мүмкін.
14. Қосымша атмосфералық қабаттар күн сәулесінің ультракүлгін әсерін әлсіретеді. Сол себепті күн астында болу қауіпсіздеу.
15. Ежелгі дәуірде бұл аймақты Асфальт теңізі деп атаған, өйткені су бетінде смолаға ұқсас қара түсті масса жиі пайда болатын. Бұл зат құрылыс пен медицинада қолданылған.
16. Су бетінің түсі тәулік уақытына, температураға және желге байланысты өзгеріп отырады. Ол көгілдірден қою көкке дейін түрлі реңкке ене алады.
17. Теңіз маңында ежелгі елді мекендер мен бекіністердің қалдықтары табылған. Олардың ішіндегі ең әйгілісі – Масада.
18. Жағалауда тұздан қалыптасқан сталактиттер мен сталагмиттер кездеседі. Бұл көрініс жерге жат ғарыш пейзажын еске түсіреді.
19. Көл деңгейі жылына шамамен 1 метрге төмендеп отыр. Бұл жағалаудағы топырақтың отыруына және жер қыртысының бұзылуына әкелуде.
20. Өлі теңізді сақтау жобаларының бірі – Қызыл теңіз немесе Жерорта теңізінен су тарту идеясы. Бұл жоба әлі күнге дейін талқылануда.
21. Ежелгі еврей тарихшысы Иосиф Флавий бұл көлді қасиетті тазарту орны деп санаған. Ол діни аңыздарда жиі кездеседі.
22. Теңіз түбінен тұщы су көздері табылған. Бұл жер асты бұлақтарының бар екенін дәлелдейді.
23. Туристер суда жатып газет оқығанды жақсы көреді. Бұл – көлдің ерекше қалқымалы қасиетін көрсету үшін жиі жасалатын қулық.
24. Күшті тұз шоғырлануының әсерінен су баяу буланады. Су жоғалуы негізінен ауадағы буланумен емес, жер асты процестерімен жүреді.
25. Ауа құрамында да минералдар көп. Оны кейбір мамандар демікпе мен аллергияға шалдыққандарға пайдалы деп санайды.
26. Бұл аймақтағы су мен балшық буын ауруларын, псориазды және экземаны емдеуге қолданылады. Сондықтан көптеген емханалар жағалауға жақын орналасқан.
27. Орта ғасырларда еуропалықтар Өлі теңізді тозаққа апарар қақпа деп санаған. Ол қорқыныш пен тіршілікке жарамсыз жердің символы болған.
28. Бұл судың агрессивті қасиеттері металдар мен маталарға зиян келтіруі мүмкін. Кейбір бұйымдар бірнеше сағат ішінде бүлінеді.
29. Жағалауда кәдімгі өсімдіктер өспейді. Тек тұзға төзімді сирек түрлер ғана өмір сүре алады.
30. Таңертеңгілік көлдің үстінде жиі тұман пайда болады. Бұл оның сиқырлы әрі тылсым табиғатын арттырады.
31. Өлі теңіз тек туристерге емес, ғалымдарға да қызықты. Мұнда геология, медицина және экология салаларында зерттеулер тұрақты жүргізіледі.
32. Ғарыш дәуірінде өмір сүріп жатсақ та, Өлі теңіз әлі де талай сырын ішіне бүгіп отыр. Ол – ғылыми ізденістердің, туристік қызығушылықтың және экологиялық алаңдаушылықтың өзегіне айналған бірегей табиғи аймақ.

Өлі теңіз – тек географиялық атау емес, табиғаттың тамаша туындысы. Ол өзінің көркемдігімен, ежелгі тарихымен және шипалы қасиеттерімен таңғалдырады. Бұл көл – Жердің экожүйесінің нәзіктігін еске салатын тірі мысал. Құрғап бара жатса да, оның маңызы мен мәні кеміген жоқ. Мыңдаған жыл бойы адамдарды таңғалдырып келе жатқан бұл мекен әлі талай ұрпаққа шабыт берері сөзсіз.