Алғашқы медициналық операциялар қашан пайда болды?

Медицина адам өмірінде әрқашан маңызды орын алып, аурулар мен жарақаттардан арылуға көмектесті. Адам денесі туралы білім кеңейген сайын хирургиялық араласудың қажеттілігі туындады. Ежелгі заманда адамдарда қазіргі құралдар болмағанымен, олар өмірді сақтап қалу немесе азапты жеңілдету үшін әрекет жасады. Осындай тәжірибелер кейінгі хирургияның негізін қалап, шектеулі мүмкіндіктер жағдайында да шешім іздеуге ұмтылысты көрсетті. Хирургиялық практиканың қайдан басталғанын түсіну үшін әр дәуір мен мәдениеттің жетістіктеріне назар аудару қажет.

Алғашқы операциялар туралы деректер

Археологиялық қазбалар хирургиялық әрекеттердің тас дәуірінде-ақ болғанын айғақтайды. Ең көне араласулардың бірі – трепанация, яғни бас сүйегін тесу.

1. Неолит дәуірінде адамдар бас сүйегіне тесік жасай білген. Мұндай әрекеттердің емдік қана емес, салттық маңызы да болғаны айтылады. Кейбір қазбаларда сүйектің бітіп кеткені байқалады, бұл науқастың операциядан кейін тірі қалғанын дәлелдейді.
2. Ежелгі Мысырда дәрігерлер жараны тігу мен сүйек сынықтарын емдеу әдістерін меңгерген. Олар қола құралдарын қолданып, сынған сүйектерді арнайы таңғышпен бекіткен. Мысыр папирустарында операциялар туралы жазбалар сақталған.
3. Ежелгі Үндістанда хирургиялық тәжірибе ерекше дамыды. Белгілі дәрігер Сушрута катарактаға жасалатын ота мен пластикалық операцияларды сипаттаған. Оның еңбектері үнді медицинасының деңгейінің өте жоғары болғанын көрсетеді.

Бұл мысалдардан мыңдаған жыл бұрын адамдар күрделі медициналық мәселелерді шешуге тырысқанын көруге болады. Олар қолда бар білім мен мүмкіндіктерді қолданған, ал сол әдістер ғылым дамуының алғашқы баспалдақтарына айналды.

Құралдар мен материалдар

Хирургия арнаулы құралдарсыз дамымаған болар еді. Тіпті көне дәуірде де емшілер операцияны жеңілдететін заттар ойлап тапқан.

Мұндай құралдар қатарына жататындар:

• кесу мен сүйек тесу үшін қолданылған тас және шақпақтас аспаптар;
• қола пышақтар мен инелер, олар дәлірек әрекет жасауға мүмкіндік берген;
• табиғи антисептиктер, мысалы бал, шайыр немесе шарап, жараны тазартуға пайдаланылған;
• ауырсынуды азайтып, жазылуды жылдамдататын өсімдіктерден алынған дәрілер.

Осы қарапайым құралдар адам баласының операцияны барынша қауіпсіз етуге ұмтылғанын айғақтайды. Уақыт өте келе қолданылған заттар көбейіп, әдістер де жетілді.

Антикалық дәуірдегі хирургия

Ежелгі Грекия мен Рим кезеңі медицинаның жаңа даму сатысын көрсетті. Бұл уақытта дене мен аурулар туралы жүйеленген білім қалыптаса бастады.

1. Гиппократ емге ақылға қонымды көзқарас енгізді. Оның шәкірттері бақылауларын жазып, емдеу тәсілдерін сипаттап отырды, бұл кейінгі буынға тәжірибе жинауға мүмкіндік берді.
2. Римде әскерилердің жарақатын емдеу кең тарады. Жорықтар кезінде дәрігерлер тез әрі тиімді әрекет етуге мәжбүр болды, бұл хирургияның дамуына ықпал етті.
3. Ежелгі дәрігер Гален хирургияны ғылыми тұрғыда жүйеледі. Оның еңбектері Еуропа мен Таяу Шығыс медицинасын бірнеше ғасыр бойы айқындап берді.

Антикалық дәуір медицинасы хирургияның тек дәстүрге емес, ғылыми бақылауға сүйенуі мүмкін екенін дәлелдеді. Бұл заманауи емдеу әдістеріне қарай жасалған маңызды қадам еді.

Алғашқы операциялардың ғылымға әсері

Алғашқы хирургиялық әрекеттер адамзатқа баға жетпес тәжірибе берді. Олар нақты білім мен технология болмаған жағдайда да өмірді сақтап қалу жолдарын іздеудің мүмкін екенін көрсетті.

Бұл кезеңнің басты жетістіктері былайша түйінделеді:

• адамдар ауыр жарақатпен күресіп, науқастарға көмек көрсете білді;
• жараға күтім жасау мен асқынудың алдын алу қағидалары қалыптасты;
• кейінгі дәрігерлерге білім көзі болған алғашқы операциялық жазбалар пайда болды;
• хирургия медицинаның дербес саласы ретінде таныла бастады.

Осындай қадамдар кейінгі прогреске жол ашты. Жиналған тәжірибе арқылы келесі ұрпақ дәрігерлері әдістерді жетілдіріп, хирургияны толыққанды ғылымға айналдырды.

Алғашқы операциялардың тарихы адамзаттың өзгеге көмектесуге деген ұмтылысы ежелден болғанын көрсетеді. Адамдар қателіктерден үйреніп, шеберлігін дамытып, қауіпсіз тәсілдерді іздеді. Сол қарапайым тәжірибелерден бүгінде миллиондаған адамның өмірін сақтайтын үлкен ғылым пайда болды. Өткен тарих ең күрделі жетістіктердің өзі батыл және ізденімпаз адамдардың алғашқы қадамынан басталатынын еске салады.