Сегізаяқтар мен олардың миы туралы 25 қызықты деректер

Теңіз тіршілігінің алуан түрлілігі мен күрделілігі таңғалдырады, бірақ олардың ішінде ерекше орын алатыны – сегізаяқ. Бұл ғажайып жаратылыс тек ерекше сыртқы бейнесімен ғана емес, сондай-ақ ақыл-ой қабілетінің жоғарылығымен де ғалымдарды таңырқатады. Зерттеушілер оның мінез-құлқын мен есте сақтауын сүтқоректілермен салыстырады. Сегізаяқтың жүйке жүйесі адамдікінен мүлде өзгеше болғанымен, ол күрделі тапсырмаларды орындап, тез бейімделе алады. Ғалымдар осы жануардың табиғатын терең зерттей отырып, оның ақыл-ойының мүмкіндігін ашуда. Ендеше, сегізаяқ пен оның миы туралы ең қызықты деректерге назар аударайық.

1. Сегізаяқтың үш жүрегі бар, олардың біреуі ғана қан айдаумен айналысады. Қалған екеуі желбезектер арқылы тыныс алу қызметін қамтамасыз етеді. Ал жүзу кезінде орталық жүрек уақытша соғуын тоқтатады, бұл энергияны үнемдеуге көмектеседі.
2. Сегізаяқтың миы бублик пішінді және оның ортасынан өңеш өтеді. Осы ерекше құрылым тамақты ұсақтап шайнауға мәжбүр етеді, өйткені ірі бөлшек жүйке тінін зақымдауы мүмкін. Мұндай анатомиялық бейімделу эволюцияның күрделі нәтижесін көрсетеді.
3. Сегізаяқтың денесінде шамамен 500 миллион нейрон бар, бұл иттердің жүйке жасушаларының санына тең. Нейрондардың басым бөлігі миында емес, аяқтарында орналасқан. Сол себепті әрбір аяқ дербес әрекет ете алады.
4. Оның аяқтары өз бетінше шешім қабылдай алады және қысқа мерзімді есте сақтау қасиетіне ие. Егер бір аяқ үзіліп кетсе, ол біраз уақыт бойы қозғалуды және сыртқы әсерге жауап беруді жалғастырады.
5. Сегізаяқтың жүйке жүйесі дененің түсі мен құрылымын лезде өзгертуге мүмкіндік береді. Мұны хроматофор деп аталатын арнайы жасушалар атқарады. Бұл қасиет оған жасырынуға және эмоциясын білдіруге көмектеседі.
6. Сегізаяқтар күрделі есептерді шеше алады. Зертханалық жағдайда олар банканың қақпағын бұрап ашып, ішіндегі тағамды шығара алған. Бұл олардың есте сақтау қабілетінің жоғары екенін дәлелдейді.
7. Сегізаяқтар пішін мен түсті ажырата алады. Көру қабілеті адамның көзіндей айқын болмаса да, ол кеңістікті бағдарлауда маңызды рөл атқарады. Әр көзі жеке қозғала алады.
8. Ғалымдар олардың елестету қабілеті бар деп есептейді. Кейде олар тас не қабық қалдықтарымен ойнап, нақты мақсатсыз әрекет жасайды. Бұл ойын мінез-құлқы жоғары ақылдылықты білдіреді.
9. Сегізаяқтың есте сақтау қабілеті ұзақ мерзімді және тұрақты. Ол адамдарды тани алады және өзіне қамқорлық жасаған адамды зиян келтірген адамнан ажырата біледі. Бұл әлеуметтік мінез-құлықтың белгілерін көрсетеді.
10. Оның миы үнемі жаңа тәжірибеге бейімделіп отырады. Нейрондар өзара байланысын өзгертіп, жаңа жағдайларға тез үйренуге мүмкіндік береді. Мұндай бейімделгіштік оны ең ақылды теңіз жаратылыстарының қатарына қосады.
11. Сегізаяқтар дыбыс арқылы емес, дене түсін және қалпын өзгерту арқылы бір-бірімен байланысады. Бұл визуалды қарым-қатынас эмоция мен көңіл-күйді жеткізеді. Кейде олардың мінезі адамның ишарасына ұқсайды.
12. Қауіп төнген сәтте олар өздерін қорғау үшін сия тәрізді сұйықтық шығарады. Бұл әрекет қарсыласты шатастырып, өзіне қашып кетуге мүмкіндік береді. Бұл табиғи алдау тәсілінің тамаша үлгісі.
13. Кейбір түрлері басқа теңіз жаратылыстарына ұқсап, өзін жасыра алады. Мысалы, олар медуза немесе балық пішінін қайталай алады. Мұндай айласы бейімделудің жоғары деңгейін көрсетеді.
14. Зерттеулер сегізаяқтардың ұйықтайтынын дәлелдеді. Ұйқы кезінде олардың дене түсі өзгереді, бұл адамның түс көру фазасын еске салады. Ғалымдар мұны эмоциялық жағдайлармен байланыстырады.
15. Олар алға жоспар құра алады. Кейбір тәжірибелерде сегізаяқтар тағамға жетудің ең тиімді жолын өздері таңдап отырған. Бұл инстинкттен тыс саналы әрекеттің көрінісі.
16. Стресс кезінде сегізаяқтар мазасыздану немесе күйзеліс белгілерін көрсетеді. Кейде олар тамақтанудан бас тартып, жасырынып қалады, бұл олардың сезімге ие екенін дәлелдейді.
17. Әрбір сегізаяқтың мінезі ерекше. Біреуі сабырлы болса, екіншісі белсенді не тіпті агрессивті болуы мүмкін. Осы айырмашылықтар олардың мінез-құлқын зерттеу үшін маңызды.
18. Егер аяқ зақымданса, ол қайта өсіп шыға алады. Регенерация процесін жергілікті жүйке жүйесі мен ми бірлесе басқарады. Жаңа аяқ бұрынғысымен бірдей қызмет атқарады.
19. Кейбір түрлерде жұптасудан кейін аталығы өледі, ал аналығы жұмыртқаларын соңғы сәтке дейін қорғайды. Бұл аналық мейірім мен табиғи жанқиярлықтың айқын мысалы.
20. Сегізаяқтың қаны көгілдір түсті, себебі оның құрамында оттегін тасымалдайтын гемоцанин бар. Бұл зат төмен температуралы суда да тиімді жұмыс істейді.
21. Мидың сезім мүшелерімен байланысы өте тығыз. Сол арқылы ол иіс пен дірілді сезіп, қоршаған ортаның өзгерісіне лезде жауап береді.
22. Кейбір сегізаяқтар құрал ретінде заттарды пайдалана алады. Мысалы, кокос қабығының жартысына тығылып, оны қалқан ретінде қолданады. Мұндай мінез-құлық бұрын тек маймылдарға тән деп саналатын.
23. Интеллектісі жоғары болғанымен, олардың өмірі қысқа – бар болғаны бір жылдан бес жылға дейін. Бірақ бұл қысқа ғұмыр білім мен тәжірибеге толы өтеді.
24. Сегізаяқтың терісі жарықты сезе алады. Көзі жабық болса да, денесі жарық пен көлеңкені айырады, бұл оған қауіпсіз орын таңдауға көмектеседі.
25. Оның миы ерекше пішінде және құрылымында айырмашылық көп болғанымен, ақпаратты өңдеу қабілеті ғажайып деңгейде дамыған. Ол сезімталдық, жылдамдық және икемділік қасиеттерін біріктіріп, сегізаяқты теңіздегі ең ақылды жаратылысқа айналдырады.

Сегізаяқ – табиғаттың ең жұмбақ әрі ғажайып туындысы. Оның мінезі, бейімделгіштігі мен ақыл-ой қабілеті жануарлар әлемінің шексіз мүмкіндігін дәлелдейді. Бұл теңіз иелері адамзатқа әлі толық ашылмаған мұхиттардың қаншалықты тылсым екенін еске салады.