Неліктен орманда қалаға қарағанда тыныш?

Адам есту мүшесі арқылы айналасындағы дыбыстарға өте сезімтал келеді, сондықтан қаладағы шулы орта мен орманның табиғи тыныштығы арасындағы айырмашылық бірден сезіледі. Қалада адам үнемі көліктердің гуіліне, сигналдарға, сөйлесулерге және құрылыстың тарсылына куә болады. Мұндай үздіксіз дыбыс ағзаны шаршатады, зейінді төмендетеді және жүйкеге әсер етеді. Ал табиғат аясында керісінше тыныштық басым, онда әр дыбыс үйлесімді және жұмсақ естіледі. Бұл құбылыстың себебін түсіну үшін орман мен қаланың дыбыс тарату ерекшеліктерін салыстырып қарау қажет.

Қалалық акустиканың ерекшелігі

Заманауи мегаполистерде шудың көзі өте көп. Дыбыс толқындары ғимараттар мен асфальт беттерінен шағылысып, кеңістікте жаңғырып тұрады.

• көліктер қозғалысы кезінде мотордың гуілі, тежегіштердің сықыры мен сигнал дыбыстары үздіксіз естіледі;
• құрылыс алаңдарында құралдардың соғылуы мен дірілі қосымша фон тудырады;
• сауда орталықтарындағы музыка мен жарнамалық хабарлар адамның санасына әсер ететін жасырын шудың көзіне айналады;
• ғимараттардың тығыз орналасуы дыбыстың еркін таралуына кедергі жасап, жаңғырық эффектісін күшейтеді;
• жасыл желектің аз болуы дыбыстың қатты әрі өткір шығуына себеп болады.

Сондықтан қалаларда дыбыс деңгейі табиғи ортаға қарағанда бірнеше есе жоғары. Тіпті тыныш аудандардың өзінде шудың деңгейі 40–50 децибелден төмен түспейді, бұл қатты сөйлеген дауыспен шамалас.

Орманның табиғи ерекшеліктері

Орман – толық тыныш мекен емес, бірақ оның дыбыстары үйлесімді әрі табиғи келеді.

1. Ағаштар мен бұталар дыбыс толқындарын жұтып, таралуын әлсіретеді. Жапырақтар, мүк және топырақ табиғи дыбыс оқшаулағыш қызметін атқарады.
2. Ормандағы ауа таза әрі ылғалды болғандықтан, дыбыс толқындары энергиясын тез жоғалтады. Мұндай ортада шу ұзақ сақталмайды.
3. Рельефтің әркелкілігі мен өсімдіктердің тығыздығы дыбыстың алысқа жетуіне кедергі жасайды.
4. Табиғи дыбыстар – жапырақтардың сыбдыры, құстардың дауысы, бұтақтардың сықыры – жұмсақ әрі ырғақты, адам құлағына жағымды әсер етеді.

Осы факторлар ормандағы акустикалық ортаны ерекше етеді, нәтижесінде адам табиғат аясында өзін тыныш әрі еркін сезінеді.

Адам әрекетінің шу деңгейіне әсері

Қалалық шу – адамның өз қолымен жасаған құбылыс. Халық тығыз орналасқан сайын дыбыс көзі де көбейе түседі.

• көлік құралдары барлық шудың 80 пайызына жуығын тудырады;
• өндіріс орындары мен зауыттар діріл мен төмен жиілікті дыбыстар таратады;
• жарнамалық хабарлар мен ойын-сауық іс-шаралары жалпы шуды күшейтеді;
• түнгі уақытта да толық тыныштық орнамайды, себебі көлік қозғалысы мен тұрмыстық дыбыстар тоқтамайды.

Ғалымдардың дерегінше, 60 децибелден жоғары шу жүйке жүйесіне кері әсер етіп, ұйқысыздық пен ашушаңдық туғызады. Сондықтан ормандағы табиғи тыныштық адамның психологиялық саулығын қалпына келтіруге көмектеседі.

Тыныштықты қабылдаудың психологиялық қыры

Тыныштықтың әсері тек физикалық емес, психологиялық тұрғыдан да маңызды.

1. Табиғи ортада адам өзін қауіпсіз сезінеді, сондықтан ми сыртқы дыбыстарды қорқыныш белгісі ретінде қабылдамайды.
2. Тыныштық тұрақтылық пен ішкі үйлесімділікті бейнелейді, ол көңіл-күйді теңестіреді.
3. Табиғаттың баяу ырғақтары адамның ішкі ритмін бәсеңдетіп, стресс деңгейін төмендетеді.
4. Есту жүйесі жұмсақ дыбыстарға бейімделіп, ой мен сезімге көбірек назар аударуға мүмкіндік береді.

Көптеген медитация мен сана сергектігі әдістері дәл табиғи тыныштықта жүргізіледі, себебі ондай орта зейінді жинақтауға және ішкі тепе-теңдікті қалпына келтіруге көмектеседі.

Орманның тыныштығы – бос кеңістік емес, табиғаттың өз ырғағы мен үндестігі. Ондағы әрбір сыбдыр мен жапырақ сықыры өмірдің бір бөлігі сияқты естіледі. Мұндай тыныштық адамды сабырлы етіп, ойды тазартуға, күшті қайта қалпына келтіруге мүмкіндік береді. Нағыз тыныштық – дыбыстың жоқтығында емес, олардың үйлесім мен тепе-теңдікте болуы.