Анд таулары туралы 20 қызықты деректер

Жер шарындағы таулы жүйелердің табиғатқа, климатқа және тіршілікке әсері өте зор. Солардың ішінде Оңтүстік Американың батысын бойлай созылған, жұмбақ әрі ғажайып табиғи аймақ саналатын Анд тауларының орны ерекше. Бұл тау жотасы таңғажайып ландшафттармен, бай флорасы және ежелгі өркениеттердің іздерімен әлемді тамсандырады. Андтар тек биіктігімен немесе ұзындығымен ғана емес, өзіне тән сирек кездесетін табиғи, мәдени ерекшеліктерімен де құнды. Төменде осы таулар туралы жиырма қызықты дерек берілген. Бұл мәліметтер Анд әлемін жақыннан тануға, табиғат пен адамзаттың арақатынасын түсінуге көмектеседі.

1. Анд таулары – Жер бетіндегі ең ұзын тау жүйесі, оның ұзындығы жеті мың километрден асады және Оңтүстік Американың батыс жағалауын бойлай созылып жатыр.
2. Бұл тау тізбегі Венесуэла, Колумбия, Эквадор, Перу, Боливия, Чили және Аргентина елдерінің аумағы арқылы өтеді, сол арқылы әртүрлі халықтар мен мәдениеттерді байланыстырады.
3. Андтардың ең биік нүктесі – Аконкагуа тауы. Бұл Аргентина жерінде орналасқан шың теңіз деңгейінен 6961 метрге көтеріледі және Оңтүстік жарты шардағы ең биік тау болып саналады.
4. Бұл аймақта ондаған белсенді жанартау кездеседі, соның ішінде Эквадордағы атақты Котопахи жанартауы өзінің сұлулығы және жиі атқылауымен әйгілі.
5. Анд тауларында әлемдегі ең биік орналасқан Титикака көлі бар. Бұл көлдің суы теңіз деңгейінен 3800 метр биіктікте орналасқан және кемелер жүретін ең биік көл саналады.
6. Анд аймағы климатының әртүрлілігімен ерекшеленеді. Бір аймақта тропиктік ормандар өссе, екінші жерде мұзды шыңдар мен мәңгі қар басқан белестер кездеседі.
7. Мұнда жер бетіндегі ең кішкентай бұғы – пу́ду мекендейді. Оның салмағы небәрі 8-13 килограмм, Чили мен Аргентина ормандарында ғана таралған.
8. Ежелгі өркениеттер, соның ішінде инк халқы, таулардың тік беткейлерінде қалалар мен террассалық алқаптар салып, өркениеттің таңғаларлық ізін қалдырған. Бұл құрылыс өнері әлі күнге дейін ғалымдарды таңғалдырады.
9. Анд өңірінде тек осы аймаққа тән өсімдіктер өседі. Мысалы, картоп пен киноа дәл осы тауларда пайда болып, қазір дүние жүзі халықтарының ас мәзірінде кеңінен қолданылады.
10. Тауда ежелден бері ламалар мен альпакаларды қолға үйрету дәстүрі сақталған. Бұл жануарлар жергілікті халыққа жүн береді және жүк тасымалдау үшін пайдаланылады.
11. Анд аймағында ерекше құстар мекендейді, солардың ішінде – анд кондоры. Бұл әлемдегі ең үлкен ұшатын құстардың бірі, оның қанатының құлашы үш метрге дейін жетеді.
12. Кейбір аймақтарда тәулік ішінде ауа температурасы күрт өзгереді, осыған байланысты өсімдіктер мен жануарлар ерекше бейімделу қабілетін дамытқан.
13. Таулардың бойымен көптеген көне жолдар өтеді, олардың ішіндегі ең белгілісі – Инка соқпағы. Бұл жолмен бүгінгі күнге дейін саяхатшылар ежелгі өркениеттердің ізімен жүре алады.
14. Андтағы мұздықтар Оңтүстік Американың ең ірі өзендерін қоректендіреді. Осы мұздықтардың еруі миллиондаған адамның өміріне әсер етіп, тұтас елдерді сумен қамтамасыз етеді.
15. Жергілікті халық ғасырлар бойы биік таулы ортаға бейімделу үшін кока жапырағын пайдаланған. Бұл өсімдік биіктікке төзімділікті арттырады және дәстүрлі медицинада қолданылады.
16. Анд тауларында әйгілі Мачу-Пикчу – ежелгі инка қаласы орналасқан, ол мыңдаған турист пен зерттеушіні өзіне тартады.
17. Бұл өңір көптеген жануарларға, соның ішінде викуньи, гуанако және анды тышқандарына (әртүрлі түрлері) мекен болған.
18. Мұнда әлемдегі ең ірі тұзды жазық – Уюни солончағы бар. Бұл ерекше табиғи нысан көрінісімен бүкіл әлемді таңғалдырады.
19. Андтың кейбір бөліктері өте жоғары сейсмикалық белсенділігімен ерекшеленеді, мұнда жиі жер сілкіністері мен жанартау атқылаулары болып тұрады.
20. Қиын табиғи жағдайларға қарамастан, жергілікті тұрғындар өздерінің ерекше мәдениеті, тілі мен салт-дәстүрлерін ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп келеді.

Анд таулары – Жер бетіндегі ең әсерлі әрі жұмбақ табиғи аймақтардың бірі. Бұл жерде көне тарих пен табиғи әралуандық тоғысады, адамның табиғатпен үйлесім табуына мүмкіндік береді. Мұндай деректер әлемнің ғажайып экожүйелерін танып, оларды сақтау үшін жауапкершіліктің маңызын ұғынуға сеп болады. Анд таулары зерттеу мен саяхат үшін жаңа көкжиектер аша отырып, табиғат пен адам арасындағы үйлесімнің мәнін еске салады.