Этна тауы туралы 23 қызықты деректер

Жер шарында мыңдаған жанартау бар, бірақ олардың арасында Этна секілді ерекше және тылсым табиғи құбылыстар сирек кездеседі. Италияның Сицилия аралында орналасқан бұл алып вулкан ежелден-ақ саяхатшылардың, зерттеушілердің және суретшілердің назарын өзіне аударып келеді. Оның атқылауы тек табиғатқа ғана емес, аймақтың тарихына да терең әсер еткен. Этна жайлы көптеген аңыздар мен мифтер туған. Бұл мақалада аталған жанартаудың геологиялық, мәдени және тарихи қырларын қамтитын ерекше деректер жинақталған.

1. Этна – Еуропадағы ең биік әрекеттегі жанартау. Оның биіктігі шамамен 3340 метрге жетеді, алайда жиі атқылауына байланысты бұл көрсеткіш өзгеріп тұрады.
2. Бұл жанартаудың жасы жарты миллион жылдан асады. Ғалымдардың пікірінше, алғашқы атқылаулар плейстоцен дәуірінде, яғни қазіргі адамдар пайда болмай тұрып орын алған.
3. Этна Африка және Еуразия тектоникалық плиталарының шекарасында орналасқан. Бұл оны жер сілкінісі мен жанартау белсенділігі жоғары аймақ етеді.
4. Жанартаудың атқылауы көне дәуірлерден бері құжатталған. Ежелгі грек тарихшылары мен ойшылдары Этнаның белсенділігі жайлы алғашқы жазбалар қалдырған.
5. Вулканда ондаған кратер бар. Негізгі кратерден бөлек, оның маңында көптеген бүйірлік және екінші дәрежелі ойықтар орналасқан.
6. Этнаның лава ағындары бірнеше рет елді мекендерге қауіп төндірген. 1669 жылы орын алған апат кезінде лава Катания қаласына жетіп, оның бір бөлігін жойып жіберген.
7. Қауіптілігіне қарамастан, Этнаның баурайында адамдар өмір сүреді. Жергілікті халық құнарлы жанартау топырағында егіншілікпен және шарап жасаумен айналысады.
8. Этна ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енген. Бұл табиғи нысан тек геологиялық маңыздылығы үшін емес, мәдени ықпалы үшін де танылған.
9. Жанартаудың етегінде зерттеу станциялары жұмыс істейді. Ғалымдар сейсмикалық белсенділікті, газ шығарындыларын және басқа көрсеткіштерді бақылап, болашақ атқылауларды болжауға тырысады.
10. Ежелгі грек мифологиясында Этна Гефестің ұстаханасы деп саналатын. Ол жер астындағы оттың құдіреті мен құдайлық қаһардың символы ретінде бейнеленген.
11. Қыста жанартаудың төбесі қармен жабылады. От пен мұздың осындай үйлесімі Этнаны ерекше тартымды етіп, фотографтар үшін керемет көрініс сыйлайды.
12. Мұнда тау шаңғысы курорттары бар. Туристер белсенді жанартаудың фонында шаңғы теуіп, ерекше әсерге бөленеді.
13. Этна аймақтың климатына да әсер етеді. Жанартаудан тарайтын жылы ауа ағындары жақын жерлердің ауа райын жұмсартады.
14. Этнаға апаратын бірнеше туристік маршрут бар. Экскурсиялар жаяу немесе джиптермен ұйымдастырылады, ал ең батыл саяхатшылар кратерге дейін көтеріледі.
15. Атқылау кезінде найзағайлы жарқылдар жиі байқалады. Аспандағы мұндай отты көріністер табиғи фейерверкке ұқсайды.
16. Жанартау маңындағы лавалық үңгірлерде ерекше тіршілік иелері кездеседі. Кейбір микроағзалар жоғары температура мен оттегі тапшылығына қарамастан тіршілік ете алады.
17. Этна ғылыми фантастикада жиі аталады. Ол Жюль Верн сияқты жазушылардың шығармаларында жұмбақ, жерасты әлеміне апаратын нүкте ретінде сипатталады.
18. Атқылау кезінде жақын маңдағы тұрғындар жер асты гуілдерін естиді. Мұндай дыбыстар бірнеше сағатқа созылып, қауіптілік туралы белгі береді.
19. Жанартаудың түтіні ондаған шақырымнан көрінеді. Әсіресе теңіз бетінде анық байқалып, ол кеме қатынасы үшін бағдар ретінде пайдаланылады.
20. Этнаның беткейінде балқыған тас ағындары пайда болады. Олар баяу қозғалғанымен, бәрін күлге айналдырып, жолындағының барлығын жояды.
21. Лава қатқаннан кейін де ұзақ уақыт бойы жылуын сақтайды. Атқылаудан бірнеше апта өткенде де қолды күйдіретін тастар табуға болады.
22. Жергілікті халық жанартау құрметіне мейрамдар өткізеді. Этна табиғи күш ретінде құрметтеліп, дін мен дәстүрдің бір бөлігіне айналған.
23. Этна – маңызды туристік кіріс көзі. Жыл сайын жүздеген мың адам осында келіп, табиғаттың ұлы қуатын өз көзімен көруге ұмтылады.

Этна – жай ғана геологиялық нысан емес, ол тұтас экожүйе мен тарихи-мәдени феномен. Бұл жанартау адамзаттың табиғатпен байланысын, қорқыныш пен қызығушылық сезімін, зерттеуге деген құштарлығын айқын көрсетеді. Уақыт өте келе Этна бізге Жер бетінің даму құпияларын ашуды жалғастыра беретіні сөзсіз.